สุนทรียศาสตร์ของการต่อต้านขัดขืนในการละคร

บทคัดย่อ

          “สุนทรียศาสตร์ของการต่อต้านขัดขืน” เป็นชื่อนวนิยายขนาดยาวที่เขียนโดย ปีเตอร์ ไวส์ (Peter Weiss) จิตรกรและนักเขียนชาวเยอรมัน โดยเรื่องราวในนวนิยายเกิดขึ้นระหว่างปี 1937–1942 อันเป็นช่วงเวลาที่กล่าวกันว่าเป็นช่วงเวลาที่มืดมนที่สุดในยุโรป นวนิยายเล่มนี้เป็นทั้งการสำรวจประวัติศาสตร์ทาง การเมืองและอุดมการณ์ รวมทั้งเป็นงานว่าด้วยทฤษฎีทางสุนทรียศาสตร์ โดยในสังคมไทย ผู้ที่เริ่มใช้คำนี้คือ ถนอม ชาภักดี นักวิชาการและนักปฏิบัติการศิลปะ โดยเขาหมายถึงการที่ทุกคนมีสิทธิมีเสรีภาพในการแสดงออก และในเมื่อรัฐเอาศิลปะเป็นเครื่องมือทางการเมือง ศิลปินฝ่ายประชาชนก็มีสิทธิ์ที่จะใช้ศิลปะเพื่อการต่อต้านขัดขืน

          ในการละครก็มีการใช้สุนทรียศาสตร์ของการต่อต้านขัดขืนมาอย่างยาวนาน ไม่ว่าจะเป็นละครสุขนาฏกรรมในยุคกรีกเรื่อง Lysistrata ของ Aristophanes ละครเรื่อง A Doll’s House ของ Henrik Ibsen ในศตวรรษที่ 19 ละครโศกนาฏกรรมกรีกเรื่อง Antigone ที่ถูกดัดแปลงโดย Jean Anouilh และ Bertolt Brecht ให้เข้ามาอยู่ในบริบทของการต่อสู้ทางการเมืองในยุโรป มาจนถึงการเกิดขึ้นของแนวคิดและปฏิบัติการว่าด้วย “การละครของผู้ถูกกดขี่” (Theatre of the Oppressed) ของ Augusto Boal ในศตวรรษที่ 20 บทความนี้จึงเป็นความพยายามเบื้องต้นในการแสดงให้เห็นถึงบทบาทของการละครในมิติดังกล่าว รวมทั้งแสดงให้เห็นถึงว่าการละครได้มีการใช้สุนทรียศาสตร์ของการต่อต้านขัดขืนมาอย่างยาวนาน