ระเบิดการกดทับจากข้างใน ปลดปล่อยอัตลักษณ์ท้องถิ่น : กรณีศึกษาแพร่แห่ระเบิด
คำสำคัญ:
ระเบิดจากข้างใน, อัตลักษณ์ท้องถิ่น, แพร่แห่ระเบิด, วาทกรรมใหม่, การปลดปล่อยจากการกดทับบทคัดย่อ
บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อเสนอแนวคิดและกระบวนการ “ระเบิดการกดทับจากข้างใน” ในการฟื้นฟูและปลดปล่อยอัตลักษณ์ท้องถิ่นโดยใช้กรณีศึกษา “แพร่แห่ระเบิด” เป็นตัวอย่างวิเคราะห์ หลัก กระบวนการดังกล่าว อาศัยแนวพระราชดำริ “ระเบิดจากข้างใน” ของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) ผสานกับแนวคิดด้านวาทกรรมและการ กดทับทางสังคมของ Michel Foucault และ Pierre Bourdieu ในการอธิบายกลไกของการกดทับอัตลักษณ์ท้องถิ่น และแนวทางการปลดปล่อยผ่านการสร้างวาทกรรมใหม่ที่มีพลังบวก ผลการศึกษาพบว่า กระบวนการ “ระเบิดการกดทับจากข้างใน” สามารถปลดปล่อยอัตลักษณ์ของชุมชนแพร่จากวาทกรรมเชิงลบที่มีผลกระทบต่อศักดิ์ศรีและความภาคภูมิใจ โดยผ่านสามขั้นตอนหลัก ได้แก่ (1) การทำลายภาวะเพิกเฉย ด้วยการตั้งคำถามต่อวาทกรรมเดิม (2) การระเบิดทางความคิด ด้วยการศึกษาค้นคว้าและสังเคราะห์องค์ความรู้ใหม่ที่ท้าทายมายาคติที่มีอยู่ และ (3) การสร้างคุณค่าใหม่ ด้วยการนำเสนออัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมในเชิงบวกและร่วมสมัย กระบวนการดังกล่าวนำไปสู่การสร้างพื้นที่การรับรู้ใหม่ทั้งในระดับชุมชนและสังคมในวงกว้าง ช่วยส่งเสริมความเข้มแข็งของอัตลักษณ์ท้องถิ่น และสามารถขยายผลสู่การพัฒนานโยบายสาธารณะในด้านวัฒนธรรมได้ในอนาคต บทความนี้เสนอแนะแนวทางการประยุกต์ใช้แนวคิด “ระเบิดจากข้างใน” ในการฟื้นฟูอัตลักษณ์ของชุมชนท้องถิ่นอื่น ๆ เพื่อเสริมสร้างความยั่งยืนทางวัฒนธรรม และลดอคติที่ฝังรากในสังคมไทย
เอกสารอ้างอิง
ชัยวัฒน์ สถาอานันท์. (2539). การต่อสู้ทางวัฒนธรรม: อัตลักษณ์และความรุนแรงในสังคมไทย. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ณรงค์ จันทรางกูร. (2560). เมืองแพร่แห่ระเบิด. คณะทำงานพิมพ์เองแพร่. 2/1 ถนนเชตวัน ซ.3 ต.ในเวียง อ.เมือง จ.แพร่ 54000.
ณรงค์ จันทรางกูร. (2566). ชาวเมืองแพร่ผู้ปิดทองหลังพระ. สถาบันปรีดี พนมยงค์. https://pridi.or.th/th/content/2023/11/1766
เดลินิวส์. (2561). บ้านปิน ‘แห่ระเบิด’ สถานีรถไฟน่าเที่ยว. เดลินิวส์. หน้า 12.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. (2549). ชาติไทยกับชนชาติอื่น. กรุงเทพฯ: มติชน.
แพร่รีวิว. (2019). ตามรอย “แพร่แห่ระเบิด”. https://www.facebook.com/phrae.review/videos/1335758119906068
ราชบัณฑิตยสถาน. (2546). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. นานมีบุ๊คส์.
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. (2555). ลูกระเบิดจำลองในพิพิธภัณฑ์เสรีไทยแพร่ โรงแรมภราดรแพร่. https://db.sac.or.th/museum/museum-detail/747
สถาบันปรีดี พนมยงค์. (2566). พิพิธภัณฑ์เสรีไทยสายแพร่. https://pridi.or.th/th/content/2023/11/1767
สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์. (2563, 27 มกราคม). นิทรรศการและเสวนา “เล่าเรื่องผ่านเมืองเก่า”. https://asa.or.th/news/tale-through-old-cities/
สุเมธ ตันติเวชกุล. (2559). เศรษฐกิจพอเพียงกับการพัฒนาที่ยั่งยืน. กรุงเทพฯ: บริษัทพิมพ์ดี จำกัด.
AMAZING THAILAND. (2566). เล่าขานตำนานเมืองลอง: การแสดงแสงเสียง ณ วัดศรีดอนคำ [โปสเตอร์กิจกรรม]. จังหวัดแพร่. https://thai.tourismthailand.org/Events-and-Festivals/การแสดงแสงสีเสียง-เล่าขานตำนานเมืองลอง-ครั้งที่-16
Amnesty International Thailand. (2021). เสียงจากสามจังหวัดชายแดนใต้: ปากท้อง ประวัติศาสตร์ และ บาดแผล. https://www.amnesty.or.th/blog/2021/09/เสียงจากสามจังหวัดชายแ/
Berger, P. L., & Luckmann, T. (1966). The social construction of reality: A treatise in the sociology of knowledge. Garden City, NY: Anchor Books.
Bourdieu, P. (1991). Language and symbolic power (J. B. Thompson, Ed.; G. Raymond & M. Adamson, Trans.). Cambridge: Polity Press.
Chanrochanakit, P. (2011). Deforming Thai politics: As read through Thai contemporary art. Third Text, 25(4), 419–429. https://doi.org/10.1080/09528822.2011.587687
Chareonwongsak, K. (2024). Redesigning Thailand’s higher education for the challenge of a knowledge-based economy. Social Sciences Research and Innovations (SSRI), 1(1), 10-29.
Clark, G. I., & Egan, S. J. (2015). The Socratic Method in Cognitive Behavioural Therapy: A Narrative Review. Cognitive Therapy and Research, 39(6), 863–879. https://doi.org/10.1007/s10608-015-9707-3
Conversi, D. (1997). The Basques, the Catalans and Spain: Alternative routes to nationalist mobilization. Reno: University of Nevada Press.
de Duve, T. (1996). Kant After Duchamp. Cambridge, MA: MIT Press.
Duchamp, M. (1917). Fountain. In The Blind Man, no. 2. finestre sull’arte. (2025). Marcel Duchamp: The inventor of conceptual art, life, works, style. https://www.finestresullarte.info/en/ab-art-base/marcel-duchamp-the-inventor-of-conceptual-art-life-works-style
Foucault, M. (1980). Power/knowledge: Selected interviews and other writings 1972–1977 (C. Gordon, Ed.). New York: Pantheon Books.
Foucault, M. (1995). Discipline and punish: The birth of the prison (A. Sheridan, Trans.). Vintage Books.https://monoskop.org/images/4/43/Foucault_Michel_Discipline_and_Punish_The_Birth_of_the_Prison_1977_1995.pdf
Freire, P. (1970). Pedagogy of the oppressed. New York: Continuum.
Human Rights and Equal Opportunity Commission. (1997). Bringing them home: Report of the National Inquiry into the Separation of Aboriginal and Torres Strait Islander Children from Their Families. Sydney: Commonwealth of Australia.
MGR Online. (2555). “หมอทศ” ปลุกแดงแพร่ แห่โลง-เผาหุ่น “พิเชษฐ-ปชป.” อ้างถูกคำ “แพร่แห่ระเบิด” หมิ่นศักดิ์ศรี. https://mgronline.com/local/detail/9550000102041#google_vignette
MUSEUMTHAILAND. (2562). ลูกระเบิดทำเป็นระฆังที่วัดศรีดอนคำ วัดนาตุ้ม และวัดแม่ลานเหนือ. https://www.museumthailand.com/en/3499/storytelling/แพร่...แห่ระเบิด/
Pyke, K. (2010). What is internalized racial oppression and why don't we study it? Acknowledging racism's hidden injuries. Sociological Perspectives, 53(4), 551–572. https://doi.org/10.1525/sop.2010.53.4.551
Thaibunterng ThaiPBS (2017). งานบ้านปินเฟสติวัล. https://www.youtube.com/watch?v=yQCt5RDRym4
Truth and Reconciliation Commission of Canada. (2015). Honoring the truth, reconciling for the future: Summary of the final report of the Truth and Reconciliation Commission of Canada. Ottawa: Government of Canada.
