กระบวนท่ารำนางแปลงในการแสดงเรื่องรามเกียรติ์ : ฉุยฉายศูรปนขา

บทคัดย่อ

การวิจัยเรื่องกระบวนท่ารำนางแปลงในการแสดงเรื่องรามเกียรติ์ : ฉุยฉายศูรปนขา มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบทบาทและความสำคัญของนางแปลงในการแสดงเรื่องรามเกียรติ์ และวิเคราะห์กระบวนท่ารำฉุยฉายศูรปนขา โดยเปรียบเทียบกระบวนท่ารำตามรูปแบบการเรียนการสอนกับกระบวนท่ารำตามรูปแบบการแสดง ดำเนินการวิจัยโดยการศึกษาจากเอกสาร การสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญนาฏศิลป์ไทย การรับถ่ายทอดท่ารำ การชมวีดิทัศน์การแสดง การประชุมกลุ่มผู้ทรงคุณวุฒิเพื่อยืนยันข้อมูล
ผลการศึกษาพบว่าบทบาทและความสำคัญของนางแปลงในการดำเนินเรื่องรามเกียรติ์ มี 3 นาง คือ 1) นางศูรปนขาหรือนางสำมนักขา มีบทบาท ในตอนต้นเรื่องอันเป็นเหตุสู่สงครามระหว่างพระรามกับทศกัณฐ์ 2) นางเบญกาย มีบทบาทในทางกลศึกของทศกัณฐ์ 3) นางอดูลปีศาจ เหตุแห่งความบาดหมางของพระรามกับนางสีดาในตอนท้ายของเรื่องรามเกียรติ์
ฉุยฉายศูรปนขาจัดเป็นการรำชั้นสูงเชิงอวดฝีมือที่สืบทอดมาจากละครวังสวนกุหลาบ กระบวนท่ารำตามบทร้องเพลงฉุยฉายพบว่ามีท่ารำ ตามคำร้องจำนวน 31 ท่า ในลีลาที่มีลักษณะการนวยนาดผู้รำต้องใส่จริตกิริยาแสดงอาการความพึงพอใจทางใบหน้าและแววตา เพลงแม่ศรีมีท่ารำตามคำร้องจำนวน 25ท่ารำในลีลาท่ารำสะบัดสะบิ้ง อาการเสแสร้ง อาการเล่นตัวของหญิง ใบหน้ายิ้มระรื่น ดวงตามีเลศนัย
การวิเคราะห์เปรียบเทียบกระบวนท่ารำตามรูปแบบการเรียนการสอนกับรูปแบบการแสดง พบว่าท่ารำในรูปแบบการเรียนการสอนมีลักษณะเป็นการตีบทตามคำร้องตรง ๆ ส่วนในการแสดงใช้การตีบทโดย มีปฏิสัมพันธ์กับผู้ชม