นาฏยประดิษฐ์ลงสรงโทนสุหรานากง : นาฏยจารีตแบบหลวง

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มุ่งศึกษากระบวนท่ารำลงสรงโทน ในการแสดงละครใน เรื่อง อิเหนา ของกรมศิลปากร นำมาวิเคราะห์ และประดิษฐ์เป็นท่ารำ ชุด รำลงสรงโทนสุหรานากง เพื่อใช้เป็นชุดการแสดงเผยแพร่ในลักษณะนาฏยจารีตแบบหลวง และใช้เป็นแนวทางในการสร้างสรรค์ งานนาฏศิลป์ไทยที่คงไว้ซึ่งนาฏยจารีต อย่างเต็มรูปแบบ จากการศึกษาพบว่าการรำลงสรงโทนเป็นการรำเพื่ออวดฝีมือของผู้แสดง ในการรำประกอบกิริยาท่าทางการอาบน้ำแต่งตัว โดยใช้ทำนองเพลง ลงสรงโทน ลักษณะท่ารำประกอบด้วยการรำตีบทตามความหมายของบทร้อง การสื่อให้เห็นถึงกิริยาอาการตามบทร้อง และการรำในช่วงทำนองเพลงที่มีทำนองเอื้อน จำนวนมาก
การรำลงสรงโทน เกิดจากอิทธิพลความเชื่อทางศาสนาฮินดู ในเรื่องความสำคัญของน้ำโดยการใช้น้ำชำระล้างสิ่งสกปรกออกจากร่างกายเพื่อความเป็นสิริมงคล แม้ในพระราชพิธีที่สำคัญต่างๆ ก็พบว่ามีการสรงน้ำปรากฏความเชื่อดังกล่าวได้ถ่ายทอดมาสู่วรรณกรรมและปรากฏออกมาในรูปแบบของการแสดงโดยลำดับ
ขั้นตอนในการสร้างสรรค์งานนาฏยประดิษฐ์ลงสรงโทนสุหรานากงประกอบด้วย 1.การคิดท่ารำออกในเพลงต้นเข้าม่านโดยใช้ท่าเดิมตามที่บรมครูประดิษฐ์ไว้ 2.การคิดท่ารำในบทร้องเพลงลงสรงโทนประกอบด้วยท่าหลัก ท่าขยาย ท่าเชื่อมและท่ารับ 3.การคิดท่ารำเข้าในเพลงสุ่มบอริยันซึ่งเป็นการรำประกอบการทรงม้า เน้นการเล่นเท้าตามจังหวะเพลง 4.การคิดรูปแบบการใช้พื้นที่บนเวทีโดยการเดินขึ้นหน้าและถอยหลัง การเดินเป็นเส้นเฉียง และการเคลื่อนที่เป็นเลขแปดแนวนอน
นาฏยประดิษฐ์ลงสรงโทนสุหรานากงได้สร้างขึ้น ตามแนวนาฏยจารีตแบบหลวง ซึ่งเป็นแบบแผนละครในที่รุ่งเรืองมากในสมัยรัชกาลที่ 2 และสืบทอดมาถึงปัจจุบัน จึงควรค่าแก่การนำไปใช้เป็นแนวทางในการศึกษาต่อไป