ลวดลายผ้าปักอาข่า : กรณีศึกษาบ้านอาข่าห้วยโป่ง อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาลวดลายผ้าปักอาข่าในพื้นที่บ้านอาข่าห้วยโป่ง อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ 2) รวบรวมลายผ้าปักอาข่าให้เป็นหมวดหมู่ เพื่อให้ง่ายต่อการนำลวดลายไปใช้ในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ ซึ่งเป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้กลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive Selection) สัมภาษณ์เฉพาะผู้ที่ให้ข้อมูลเกี่ยวกับลวดลายผ้าปัก อาข่าจำนวน 30 คน ได้แก่ ผู้ใหญ่บ้าน ผู้นำศาสนา ชาวบ้าน และผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง โดยเลือกแบบเจาะจง เฉพาะผู้ที่ให้ข้อมูลเกี่ยวกับลวดลายผ้าปักอาข่าได้เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยได้แก่ แบบสัมภาษณ์แบบกึ่งมีโครงสร้าง (Semi-Structured Interview) ในการสัมภาษณ์เชิงลึกรายบุคคล ตัวอย่างภาพในการเก็บรวบรวมข้อมูล กระบวนการสังเกตการณ์ประกอบการซักถาม และการบันทึกภาพนิ่ง นำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการศึกษาพบว่า ชาวอาข่า ได้รับการสืบทอดวิธีการปักผ้ามาจากบรรพบุรุษ โดยปักผ้าเพื่อสวมใส่เอง เนื่องจากปักผ้าเป็นงานฝีมือต้องใช้เวลาในการปักนาน จึงไม่นิยมปักเพื่อจำหน่าย โดยจินตนาการลายปักมาจากธรรมชาติที่อยู่รอบตัว เช่น ผีเสื้อ นก ภูเขา ดอกไม้ และต้นไม้ เป็นต้น ลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์ของผ้าปักอาข่า ได้แก่ ลายผีเสื้อ (ลายอาลูเหม่ล้า) ซึ่งใช้เทคนิคการปักและการสอย ส่วนลายปักอื่น ๆ ที่ใช้เทคนิคการปักลักษณะไขว้เป็นรูปกากบาท วัสดุที่ใช้ในการปักได้แก่ ไหมพรมเส้นเล็ก ด้ายโทเร และผ้าสีสำหรับแต่งลาย นิยมใช้สีแดงในการปัก สำหรับการจัดหมวดหมู่ลวดลายปักแบ่งได้ 3 กลุ่ม ได้แก่ ลายพื้นฐาน ลายดั้งเดิม และลายประยุกต์