องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกับความไม่เป็นอิสระในการจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่น: กรณีศึกษาจังหวัดยะลา

บทคัดย่อ

บทความชิ้นนี้ศึกษากลไกการจัดทำแผนพัฒนาขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในจังหวัดชายแดนภาคใต้โดยมุ่งพิจารณาประเด็นเชิงโครงสร้างและตัวบทกฎหมายเป็นการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ โดยสัมภาษณ์เชิงลึกจำนวน 6 คน และการสนทนากลุ่ม 2 ครั้ง กับผู้ที่เกี่ยวข้องในการจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่น มีกลุ่มตัวอย่างของการศึกษา ได้แก่ เทศบาลนครยะลา เทศบาลเมืองเบตง และเทศบาลตำาบลปะแต ผลการศึกษาพบว่า ย้อนหลังกลับไปที่รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540 ซึ่งเป็นบ่อเกิดของการกระจายอำนาจที่สำคัญที่สุดของระบบการปกครองไทยอันนำมาซึ่งการออกแบบกลไกและตรากฎหมายที่กำหนดให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีอำนาจและความเป็นอิสระในการจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่น รวมถึงการมีส่วนร่วมของประชาชน อย่างไรก็ดี เมื่อคณะรักษาความสงบแห่งชาติเข้ายึดอำานาจได้สร้างกลไกและตรากฎหมายหลายฉบับที่ลดทอนพัฒนาการเชิงบวกดังกล่าว ส่งผลให้การจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่นถูกชี้นำ กำกับ และผูกเข้ากับหน่วยงานของรัฐส่วนกลาง บั่นทอนอิสระในการกำหนดแผนพัฒนาท้องถิ่นขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและประชาชนเจ้าของพื้นที่ ผลลัพธ์จากการเปลี่ยนแปลงข้างต้นกลายมาเป็นอุปสรรคต่อการทำแผนพัฒนาท้องถิ่นให้สามารถตอบสนองต่อปัญหาและความต้องของประชาชนในจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่เผชิญกับปัญหาความรุนแรงมากว่า 10 ปีซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะแตกต่างออกไปจากพื้นที่อื่น ๆ ของประเทศ บทความชิ้นนี้จึงเสนอว่า รัฐไทยควรทบทวนทิศทางการจัดทำแผนพัฒนาขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและกฎหมายที่เน้นการวางแผนด้วยความร่วมมือดังที่เคยเกิดขึ้นในรัฐธรรมนูญพ.ศ. 2540 โดยเชื่อมั่นเป็นอย่างยิ่งว่าแนวทางดังกล่าวจะทำให้การจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่นเกิดประโยชน์สูงสุดแก่ประชาชน ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของการพัฒนาประชาธิปไตยระดับชุมชนอย่างยั่งยืนในอนาคตและเป็นกุญแจสำคัญดอกหนึ่งอันเป็นหนทางออกจากปัญหาความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต