กรมโลหกิจกับการสร้างองค์ความรู้ “ธรณีวิทยาประเทศไทย” ใน พ.ศ.2475 – 2496

บทคัดย่อ

ประวัติศาสตร์วิชาธรณีวิทยาในสังคมไทยเป็นหัวข้อศึกษาที่ยังไม่ได้รับความสนใจมากนัก งานเขียนที่พอมีอยู่บ้างล้วนเป็นงานเขียนประเภทบันทึกเหตุการณ์สำคัญ ลำดับผู้บริหารองค์กร และกิจกรรมต่าง ๆ  ตามลำดับเวลาของหน่วยงานราชการที่สัมพันธ์กับการใช้องค์ความรู้ทางธรณีวิทยา คือ กรมโลหกิจ  โดยปัญหาดังกล่าวบทความนี้จึงต้องการศึกษาความรู้ธรณีวิทยาในสังคมไทยด้วยมุมมองและวิธีการทางประวัติศาสตร์ ด้วยการพิจารณาความสัมพันธ์ระหว่างระบบราชการของรัฐไทยกับวิชาธรณีวิทยา  ผ่านการปฏิบัติงานของกรมโลหกิจ ในฐานะหน่วยงานราชการแรกของรัฐไทยระหว่าง พ.ศ.2475 ถึง พ.ศ.2496  ผลการศึกษาพบว่า  นโยบายทางเศรษฐกิจแบบชาตินิยมของรัฐบาลคณะราษฎร ภายหลังการอภิวัฒน์สยาม พ.ศ.2475 คือ เงื่อนไขสำคัญที่ทำให้ความรู้ธรณีวิทยาได้รับการให้ความสำคัญเพื่อใช้ในการพัฒนาอุตสาหกรรมของประเทศ  จึงนำไปสู่การก่อตั้งหน่วยงานราชการขึ้นมารับผิดชอบในการผลิตองค์ความรู้ “ธรณีวิทยาประเทศไทย” ขึ้น  อีกทั้งการร่วมมือกับกรมธรณีวิทยาแห่งสหรัฐอเมริกาในช่วงยุคสงครามเย็นยังได้นำไปสู่การสำรวจทางธรณีวิทยาโดยครอบคลุมพื้นที่ประเทศ และการตีพิมพ์ผลงานชิ้นสำคัญ คือ หนังสือ ธรณีวิทยาและแหล่งแร่ประเทศไทย กับการทำแผนธรณีวิทยาประเทศไทย มาตราส่วน 1 : 2,500,000 อันเป็นหมุดหมายสำคัญของการผลิตองค์ความรู้ของวิชาธรณีวิทยาวิทยาในประเทศไทยในเวลาต่อมา