ปู่แสะย่าแสะ กับประเพณีเลี้ยงผีเมืองเชียงใหม่

Abstract

This paper is studies the story of Pusae Yasae with the ritual of spirit worship of Chiang Mai by analyzing the myth, the historical document together with the depth interview and participation observation. It reveals that Pusae Yasae has been one of the ancient Arag, Phemoung, Jainban jainmoung which oldest and important of Chiang Mai.In the part the feast for Pusae Yasae is, originally, a part of the ritual for the City Spirits that guard Jainban Jainmoung, Chiang Mai. This ritual is linked to the tradition of the Lua who is an original ethnic tribe of the region of Southeast Asia. In addition, the ritual also reflected the cultural combination between folklore and Buddhism, between the the old native and the native who accept higher culture, to the extent where the ritual itself had become a custom of the people of Chiang Mai City in the ancient time, once it had been a part of the ceremony of spirit worship of Chiang Mai during the 8th–9th month (the Lunar Lanna month). Unfortunately, the process of centralization since the reign of King Rama V caused the extinction of the ritual. However, the ritual of the feast for Pusae Yasae has been preserved by local people and has been locally called the ‘Liang Dong’ which means ‘the feast for guardian spirits of the forest’. At the meantime, Pusae Yasae have become sacred spirits for local people in Mae Hia, Sub - District and around Doi Kam area, where locate outside the central area of Chiang Mai Province. The feast for Pusae Yasae consists of compositions and steps that local people have been practicing nowadays.

บทคัดย่อ

บทความนี้ เป็นการศึกษาเรื่องราวปู่แสะย่าแสะ กับประเพณีเลี้ยงผีเมืองเชียงใหม่ ทำการศึกษาจากตำนาน เอกสารประวัติศาสตร์ การสัมภาษณ์เชิงลึก และสังเกตการณ์อย่างมีส่วนร่วม ผลการศึกษาพบว่า ปู่แสะย่าแสะ ถือเป็นหนึ่งในอารักษ์ ผีเมือง เจนบ้านเจนเมืองที่เก่าแก่และสำคัญของเมืองเชียงใหม่พิธีเลี้ยงผีปู่แสะย่าแสะมีความสัมพันธ์เกี่ยวโยงกับชาวลัวะ กลุ่มชนเก่าแก่ของอุษาคเนย์ และสะท้อนถึงการปะทะประสานทางวัฒนธรรมระหว่างคติความเชื่อดั้งเดิมกับพุทธศาสนา ระหว่างกลุ่มชนพื้นเมืองเก่า กับกลุ่มชนที่สมาทานในวัฒนธรรมที่สูงกว่าผสมผสานจนกลายเป็นธรรมเนียมปฏิบัติของชาวเมืองเชียงใหม่มาแต่โบราณ ในอดีตการเลี้ยงผีปู่แสะย่าแสะ เป็นส่วนหนึ่งพิธีเลี้ยงผีเมืองที่จะกระทำอย่างพร้อมเพรียงกันหลายจุดทั่วทั้งเมืองเชียงใหม่ในช่วงเดือน 8 ถึง เดือน 9 (เหนือ) หากแต่ผลพวงจากกระบวนการรวมศูนย์อำนาจนับแต่สมัยรัชกาลที่ 5 มีผลให้พิธีกรรมเลี้ยงผีในระดับเมืองค่อย ๆ สูญหายไป อย่างไรก็ตาม การเลี้ยงผีปู่แสะย่าแสะ กลับยังคงดำรงสืบต่อมาโดยองค์กรชาวบ้าน และถูกเรียกในชื่ออย่างสามัญว่า “เลี้ยงดง” ขณะที่ปู่แสะย่าแสะได้กลายเป็น ผี/สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ประจำท้องที่แถบตำบลแม่เหียะ บริเวณดอยคำ นอกตัวเมืองเชียงใหม่ ซึ่งทุกปีชาวบ้านยังทำการเลี้ยงจนถึงปัจจุบัน