ระบบนิเวศบัณฑิตศึกษากับการพัฒนาท้องถิ่น

บทคัดย่อ

บทความนี้มี จุดมุ่งหมายเพื่ออธิบายพันธกิจของสถาบันอุดมศึกษาในการจัดการศึกษาระดับบัณฑิตศึกษากับการรับใช้สังคม และระบบนิเวศบัณฑิตศึกษากับการพัฒนาท้องถิ่นในมิติของโครงสร้างและหน้าที่ที่เป็นองค์ประกอบและความสัมพันธ์ของระบบนิเวศ การจัดการศึกษาในระดับบัณฑิตศึกษาตามพันธกิจของสถาบันอุดมศึกษา เป็นการจัดการผลิตบัณฑิตระดับสูงให้มีคุณภาพ การสร้างและใช้ความรู้จากงานวิจัย การบริการวิชาการแก่สังคม ตามปรัชญาและจุดเน้นของแต่ละกลุ่มสถาบันเพื่อสนองความต้องการของสังคมและความต้องการกำลังคนของประเทศในระดับสูง โดยมีเกณฑ์มาตรฐานบัณฑิตศึกษา พ.ศ. 2558 เป็นกรอบในการดำเนินงานและมีการประกันคุณภาพการศึกษาภายในระดับหลักสูตร คณะและสถาบัน เป็นเครื่องมือในการกำกับควบคุมการจัดการศึกษาในระดับบัณฑิตศึกษา จากการสังเคราะห์ข้อมูลและสารสนเทศในบริบทที่เกี่ยวข้องพบว่า การจัดการศึกษาในระดับบัณฑิตศึกษามีความเชื่อมโยงกับชุมชนท้องถิ่นตามปรัชญาและจุดเน้นของสถาบัน เช่น กลุ่มมหาวิทยาลัยราชภัฏ ได้กำหนดปรัชญาของสถาบันให้เป็น “มหาวิทยาลัยเพื่อการพัฒนาท้องถิ่น” กลุ่มมหาวิทยาลัยวิจัย และกลุ่มมหาวิทยาลัยของรัฐและมหาวิทยาลัยในกำกับของรัฐ กำหนดให้เป็น “พันธกิจเพื่อสังคม” มีระบบและกลไกที่ขับเคลื่อนงานวิจัยและการบริการวิชาการในรูปแบบของ “งานวิจัยเพื่อท้องถิ่น” ในการสร้างความรู้จากการวิจัย การเรียนการสอน และผสมผสานความรู้ทางวิชาการเข้ากับเงื่อนไขการใช้ประโยชน์และผู้ใช้ประโยชน์ทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้แบบสองทางเป็น “วิชาการรับใช้สังคม”

ระบบนิเวศบัณฑิตศึกษากับการพัฒนาท้องถิ่น เป็นการบูรณาการการจัดการศึกษาในระดับบัณฑิตศึกษา ตามนโยบายและพันธกิจของสถาบันอุดมศึกษาที่เชื่อมโยงกับพันธกิจเพื่อสังคม โดยมีงานวิชาการรับใช้สังคมเป็นกลไกและเครื่องมือในการขับเคลื่อน ทำให้อาจารย์สามารถสร้างสรรค์ผลงานวิชาการทางวิชาการทั้งทางด้านวิทยาการและผลงานวิชาการรับใช้สังคมให้มีศักยภาพทางวิชาการตามเกณฑ์มาตรฐานบัณฑิตศึกษาได้ สำหรับหลักสูตรการเรียนการสอนในระดับบัณฑิตศึกษา มุ่งเน้นการตอบสนองต่อการใช้ประโยชน์ของผู้ประกอบการ วิสาหกิจชุมชน และชุมชนท้องถิ่น ในลักษณะที่เป็นเอกวิทยาการหรือเป็นบูรณาการศาสตร์ โดยมีเป้าหมายที่สำคัญคือการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในท้องถิ่นเพื่อตอบสนองต่อความต้องการของท้องถิ่นและการพัฒนาประเทศ ส่วนการวิจัย การทำวิทยานิพนธ์ และการค้นคว้าอิสระ ของอาจารย์และนักศึกษาในระดับบัณฑิตศึกษา เป็นการวิจัยเชิงพื้นที่ที่เป็นการพัฒนาโจทย์และปัญหาการวิจัยมาจากพื้นที่ชุมชนท้องถิ่น มีวิธีวิทยาการวิจัยที่เน้นการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนท้องถิ่น เพื่อนำองค์ความรู้และข้อค้นพบมาใช้ประโยชน์ในการพัฒนาผู้ประกอบการ วิสาหกิจชุมชน และแก้ไขปัญหาของชุมชนท้องถิ่น และสามารถตีพิมพ์เผยแพร่ผลงานวิจัย วิทยานิพนธ์และการค้นคว้าอิสระในวารสารทางวิชาการ การนำเสนอในการประชุมทางวิชาการตามเกณฑ์มาตรฐานการจัดการศึกษาในระดับบัณฑิตศึกษาและงานวิชาการรับใช้สังคม การบูรณาการการวิจัย วิทยานิพนธ์และการค้นคว้าอิสระร่วมกับการเรียนการสอนเพื่อการบริการวิชาการในระดับบัณฑิตศึกษา เป็นการดำเนินการในลักษณะที่เป็นหุ้นส่วนการแก้ไขปัญหาและใช้ประโยชน์แบบบูรณาการเชิงพื้นที่ โดยการนำเอาองค์ความรู้ นวัตกรรมจากผลงานวิจัย วิทยานิพนธ์และการค้นคว้าอิสระ ตลอดจนองค์ความรู้จากสาขาวิชาต่างๆ มาถ่ายทอดเพื่อใช้ประโยชน์และแก้ไขปัญหาของชุมชนท้องถิ่นให้สามารถพึ่งพาตนเองได้อย่างมั่นคงและยั่งยืนต่อไป