การลดความสูญเสียและการเพิ่มมูลค่าของข้าวขาวดอกมะลิ 105 Reducing Losses and Value Added of Dok Mali 105 Rice

Abstract

              การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์ความสูญเสียข้าวขาวดอกมะลิ 105 2) เปรียบเทียบต้นทุนการเก็บเกี่ยวและมูลค่าความสูญเสียข้าวขาวดอกมะลิ 105 ระหว่างการเก็บเกี่ยวข้าวด้วยมือกับการเก็บเกี่ยวข้าวด้วยเครื่องเกี่ยวนวด  และ 3) ศึกษาแนวทางการลดความสูญเสียและเพิ่มมูลค่าข้าวขาวดอกมะลิ 105  ประชากรคือ ชาวนาในจังหวัดเชียงรายที่ปลูกข้าวขาวดอกมะลิ 105 ในปีพ.ศ. 2560 (ไม่ทราบจำนวนประชากร)  กลุ่มตัวอย่างจำนวน 434 ราย  เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ แบบสอบถาม แบบบันทึกข้อมูลการวัดปริมาณ     ความสูญเสียข้าว และการสนทนากลุ่ม  การวิเคราะห์ข้อมูลที่ใช้คือ 1) สถิติเชิงพรรณนา (Descriptive Analysis) คือ ค่าเฉลี่ย ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน ค่าร้อยละ และค่าความถี่  2) สถิติเชิงอนุมานหรือสถิติอ้างอิง (Inferential Statistics) คือ สถิติ T-test  และ 3) การวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis)  ผลการวิจัยพบว่า 

              1. ความสูญเสียข้าวในขั้นตอนการเก็บเกี่ยวเกิดขึ้นมากที่สุด (เมื่อเทียบกับขั้นตอนอื่น) และการเก็บเกี่ยวข้าวด้วยมือมีความสูญเสีย (สูญเสียร้อยละ 48 ของผลผลิตทั้งหมด) มากกว่าการเก็บเกี่ยวด้วยเครื่องเกี่ยวนวด (สูญเสียร้อยละ 7.49 ของผลผลิตทั้งหมด) 

            2. ต้นทุนการเก็บเกี่ยวข้าวขาวดอกมะลิ 105 ด้วยมือแตกต่างจากต้นทุนการเก็บเกี่ยวข้าวขาวดอกมะลิ 105 ด้วยเครื่องเกี่ยวนวด อย่างมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ .01 และมูลค่าความสูญเสียข้าวขาวดอกมะลิ 105 ที่เก็บเกี่ยวด้วยมือแตกต่างจากมูลค่าความสูญเสียข้าวขาวดอกมะลิ 105 ที่เก็บเกี่ยวด้วยเครื่องเกี่ยวนวด อย่างไม่มีนัยสําคัญทางสถิติ 

              3. แนวทางลดความสูญเสียข้าวขาวดอกมะลิ 105 สามารถทำได้โดย (1) ใช้เครื่องเกี่ยวนวดที่มีคุณภาพ  (2) ตากในที่สามารถกันฝนได้  (3) ใช้เครื่องนวดที่มีคุณภาพ  (4) ใช้ผ้าใบคลุมหรือบรรจุกระสอบก่อนการขนย้าย  และ (5)  เก็บข้าวไว้ในยุ้งฉางหรืออาคารที่ปิดมิดชิดสามารถป้องกันสัตว์ได้  สำหรับแนวทางในการเพิ่มมูลค่าข้าวขาวดอกมะลิ 105 สามารถทำได้โดยการนำรำข้าวขาวดอกมะลิ 105 มาผลิตเป็น (1) ผลิตภัณฑ์ที่ใช้เป็นส่วนประกอบของอาหาร ซึ่งช่วยเพิ่มคุณค่าทางโภชนาการให้กับอาหารสำหรับมนุษย์ และ (2) น้ำมันรำข้าวสกัดเย็น ซึ่งสามารถนำมาบริโภคเป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารและนำมาเป็นส่วนผสมในเครื่องสำอางค์   

               This research aims to 1) analyze the losses of Dok Mali 105 Rice, 2) compare harvesting cost and loss value of Dok Mali 105 Rice during manual rice harvesting and harvesting by rice harvester, and 3) study how to reduce the losses and value added of Dok Mali 105 Rice. The research population is farmers in Chiang rai who grow Dok Mali 105 Rice in B.E. 2560 (unknown population size). The sample sizes are 434 farmers. The research instrument consisted of questionnaires, the record data form of the rice losses, and focus group. Data analysis have been used, firstly, descriptive analysis, which are average, standard deviation, percentage and frequency, secondly, inferential statistics, which are T-test statistics, and lastly, content analysis. The results of this research showed as follows:   

              1. The most losses have occurred during harvesting procedure (compare with other procedure). The manual harvesting leads to losses (loss 10.48% of total yield), rather than done by harvester (loss 7.49% of total yield). 

              2. The harvesting costs of Dok Mali 105 Rice done by manual steps are different from harvester showed the significance at the level .01. The costs of the losses of Dok Mali 105 Rice done by manual steps are different from harvester showed none significance.    

             3. How to reduce the losses of Dok Mali 105 Rice are (1) harvesting should be done by quality harvester, (2) drying rice should be operated in the shelter, (3) threshing can be done by quality threshing machine, (4) putting grain in bags or covered by canvas before transport, and (5) rice storage should be in the rice shelter or closed building, which should be protected from animal. In order to add value to Dok Mali 105, the rice will be produced (1) the ingredients (additive) of food, which added essential nutrition for human food and (2) cold pressed rice bran oil, which can be used as supplement and makeup ingredients.