รูปแบบการสอนเพื่อการรู้เท่าทันสื่อสังคมออนไลน์ของเด็กและเยาวชน
คำสำคัญ:
เยาวชน การรู้เท่าทันสื่อ สื่อสังคมออนไลน์บทคัดย่อ
สื่อสังคมออนไลน์มีทั้งประโยชน์และโทษเป็นอย่างมากกับเด็กและเยาวชน เพราะยังไม่สามารถวิเคราะห์ กลั่นกรองข้อมูลข่าวสารได้อย่างถี่ถ้วน ซึ่งอาจทำให้เกิดพฤติกรรมด้านลบ ทำให้เกิดผลเสียต่อตนเองและคนรอบตัว ขณะเดียวกันสื่อสังคมออนไลน์ก็มีประโยชน์ต่อเด็กและเยาวชน ในการรับรู้ข้อมูลข่าวสาร และเรื่องราวต่าง ๆ ที่น่าสนใจ ซึ่งพฤติกรรมของเด็กในยุคนี้ไม่ชอบถูกบังคับ แต่เลือกที่จะศึกษาเรื่องที่สนใจจากสื่อสังคมออนไลน์ที่มีข้อมูลข่าวสารมหาศาลด้วยตัวเอง ดังนั้นถ้าเด็กและเยาวชน ไม่สามารถรู้เท่าทันสื่อ หรือมีภูมิคุ้มกันในการรับสื่อต่ำ การใช้สื่อสังคมออนไลน์ก็อาจเกิดผลเสียมากกว่าผลดี จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่กลุ่มเด็กและเยาวชนต้องมีความรู้เรื่องการรู้เท่าทันสื่อ เพื่อให้สามารถวิเคราะห์และเลือกรับสื่อได้อย่างมีประสิทธิภาพ การรู้เท่าทันสื่อ (Media literacy) คือ ทักษะความชำนาญด้านต่าง ๆ ของบุคคล ที่มีความสามารถในการคิด การวิเคราะห์ และการประเมิน สามารถตีความข้อมูลข่าวสาร จากสื่อที่ได้รับว่า ข้อมูลข่าวสารที่ได้รับมาเป็นความจริงหรือไม่ สามารถ ทราบถึงวัตถุประสงค์ของข่าวสารที่ได้รับ โดยไม่ตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของสื่อ การวัดความรู้เท่าทันสื่อ สามารถวัดได้จาก การเข้าถึง การวิเคราะห์ การประเมิน การสร้างสรรค์ และสามารถที่จะตีความประโยชน์ของการใช้งานเพื่อตอบสนองกับวัตถุประสงค์ที่ต่างกัน และสามารถเข้าถึงสื่อและเข้าใจถึงหลักการได้อย่างถูกต้อง
การให้การศึกษาด้านการรู้เท่าทันสื่อ มีประสิทธิภาพสูงสุดกับเด็กในช่วงอายุระหว่าง 9-12 ปี ดังนั้นการศึกษาเกี่ยวกับสื่อควรจะเริ่มตั้งแต่ระดับโรงเรียนประถมศึกษา โดยมีจุดมุ่งหมายที่จะปกป้องเด็กและเยาวชนให้พ้นจากอิทธิพลของสื่อ สามารถวิเคราะห์ แยกแยะข้อมูลข่าวสารจากสื่อได้ว่า ข้อมูลไหนจริง มีประโยชน์บ้าง สามารถใช้สื่อสังคมออนไลน์ เพื่อประโยชน์ของตัวเอง สร้างสรรค์สังคม การจัดการเรียนการสอนในระดับประถมศึกษา ต้องการมุ่งเน้นให้ผู้เรียนเป็นผู้ที่มีความคิดสร้างสรรค์ รู้จักเหตุ รู้จักผล สามารถคิดแก้ปัญหาได้อย่างเป็นระบบตามหลักและกระบวนการคิดทางวิทยาศาสตร์ และมีทักษะความสามารถทางด้านคอมพิวเตอร์ การจัดการเรียนการสอนที่มีประสิทธิภาพ ต้องจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ และเน้นให้ผู้เรียนรู้อย่างมีความสุข โดยให้นักเรียนได้สัมผัสกับของจริงและธรรมชาติเพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจแก่กลุ่มเด็กและเยาวชน สามารถใช้สื่อสังคมออนไลน์อย่างสร้างสรรค์ และเป็นประโยชน์อย่างสูงสุด
เอกสารอ้างอิง
กุลิสรา จิตรชญาวณิช. (2566). วิธีการจัดการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
กชกร บุญยพิทักษ์สกุล. (2561). ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมการใช้สื่อสังคมออนไลน์อย่างรู้เท่าทันของนักศึกษาปริญญาตรีในเขตกรุงเทพมหานคร . ปริญญานิพนธ์มหาบัณฑิต. มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. กรุงเทพฯ.
ชุติมาภรณ์ ค้าขาย. (2562). อิทธิพลของสื่อสังคมออนไลน์ต่อพฤติกรรมเบี่ยงเบนของเด็กและเยาวชนในเขตกรุงเทพมหานคร. ปริญญานิพนธ์มหาบัณฑิต. สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์. กรุงเทพฯ.
ธนาพันธ์ ชัยเทพ และกิตติมา ชาญวิชัย. (2563). การศึกษาการรู้เท่าทันสื่อของนักศึกษาระดับอุดมศึกษาในเขตภาคเหนือ. วารสารบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยนเรศวร. ปีที่ 16 ฉบับที่2 (กรกฎาคม-ธันวาคม). หน้า 97-105.
นวลักษณ์ กลางบุรัมย์ พัฒนา สุวรรณแสน และปริญญา เรืองทิพย์. (2563). การรู้เท่าทันสื่อของนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนต้นในจังหวัดชลบุรี. วารสารครุศาสตร์สาร มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา. ปีที่ 14 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม-ธันวาคม). หน้า 129-138.
ปองปรารถน์ สุนทรเภสัช. (2564). การรู้เท่าทันสื่อดิจิทัลของนักศึกษานิเทศศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง. วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง ปีที่ 10 ฉบับที่ 1 (มกราคม-มิถุนายน 2564). หน้า 51-63.
พรรณพิลาศ กุลดิลก. (2567). ความน่าเชื่อถือของแหล่งสารในสื่อออฟไลน์และสื่อออนไลน์ของวัยรุ่นไทย. วารสารวิชาการมนุษศาสตร์และสังคมศาสตร์ ปีที่ 22 (มกราคม-เมษายน 2567).หน้า 71-77.
วณิชกุล เสนวงษ์. (2564). การศึกษาการใช้สื่อสังคมออนไลน์ของคนเจนเนอร์เรชั่นแซดในยุค New Normal ในเขตกรุงเทพมหานคร. ปริญญานิพนธ์ธุรกิจมหาบัณฑิต.มหาวิทยาลัยสยาม. กรุงเทพฯ.
ศิริกาญจน์ จันทร์วิชโน วิภากร วัฒนสินธุ์ และ ศุมรรษตรา แสนวา. (2565). ทักษะการรู้เท่าทันสื่อสังคมออนไลน์ของนักศึกษาระดับปริญญาตรีสถาบันอุดมศึกษาในกำกับของรัฐในเขตกรุงเทพมหานคร. วารสารบรรณศาสตร์ มศว. ปีที่ 15 ฉบับที่ 1 (มกราคม-มิถุนายน). หน้า 36-51.
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ. (2561). การรู้เท่าทันสื่อ. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ.
Buckingham, D. (2003). Media education: Literacy, learning, and contemporary culture. Cambridge, UK: Polity Press. Deary,
D., Ilie, A., Islas, D. Dobrean, A., & Clinciu, A. I.. (2016). Sex differences in intelligence: A multi-measure approach using nationally representative samples from Romania. Intelligence journal. 54-61.
Potter, W. (2018). Media literacy (9th ed.). Los Angeles, CA: Sage.
Silverblatt, A. (1995). Media literacy: Key to Interpreting Media Messages. Westport, CT: Praeger.
UNESCO. (2013). Media and information literacy: policy and strategy guidelines.
