ผลกระทบของการดำเนินงานด้านการบัญชีเพื่อสิ่งแวดล้อมที่ส่งผลต่อความยั่งยืนขององค์กร: หลักฐานเชิงประจักษ์ จากกลุ่มบริษัท ISO 14000 ในประเทศไทย

อัครวิชช์ รอบคอบ; นภัทร จันทรจตุรภัทร; เกสินี หมื่นไธสง

doi:10.14456/mbr.2025.2

ผู้แต่ง

อัครวิชช์ รอบคอบ คณะการบัญชีและการจัดการ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
นภัทร จันทรจตุรภัทร คณะการบัญชีและการจัดการ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
เกสินี หมื่นไธสง คณะการบัญชีและการจัดการ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

DOI:

https://doi.org/10.14456/mbr.2025.2

คำสำคัญ:

การบัญชีเพื่อสิ่งแวดล้อม, การเปิดเผยข้อมูลการปฏิบัติตามกฎระเบียบ, ความยั่งยืนขององค์กร

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ความสัมพันธ์และผลกระทบของการดำเนินงานด้านการบัญชีเพื่อสิ่งแวดล้อมที่ส่งผลต่อความยั่งยืนขององค์กร บริษัทที่ได้รับการรับรองมาตรฐาน ISO 14000 ในประเทศไทย ใช้แบบสอบถามทางไปรษณีย์เป็นเครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูลจากผู้บริหารฝ่ายบัญชีของบริษัทที่ได้รับการรับรอง ISO 14000 จำนวน 214 ราย วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา และการวิเคราะห์การถดถอยพหุคูณ

ผลการวิจัยพบว่า การปฏิบัติด้านการบัญชีเพื่อสิ่งแวดล้อม การนำเสนอการมีส่วนร่วมกับชุมชน และการเปิดเผยข้อมูลการปฏิบัติตามกฎระเบียบ มีความสัมพันธ์และอิทธิพลต่อการสร้างภาพลักษณ์องค์กรที่โดดเด่น แสดงถึงความสำคัญของการเปิดเผยข้อมูลอย่างโปร่งใสตามหลักจริยธรรมและกฎหมาย ขณะเดียวกัน การนำเสนอการมีส่วนร่วมกับชุมชน ส่งผลเชิงบวกต่อความยั่งยืน และตัวแปรกลางในระดับนัยสำคัญ ซึ่งสะท้อนถึงบทบาทขององค์กรในการสร้างความสัมพันธ์กับชุมชนท้องถิ่น และการสื่อสารคุณค่าร่วมกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย นอกจากนี้ การรายงานผลกระทบต่อสาธารณะมีอิทธิพลต่อการมุ่งเน้นความรับผิดชอบต่อสังคม และภาพลักษณ์องค์กรที่โดดเด่น เป็นตัวแปรกลางที่ส่งผลต่อความยั่งยืนขององค์กรอย่างมีนัยสำคัญ ชี้ให้เห็นว่าการแสดงความรับผิดชอบต่อสังคม รวมถึงการสร้างภาพลักษณ์องค์กรที่ดีมีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนความยั่งยืนขององค์กร อย่างไรก็ตาม

ผลการวิจัยยังพบว่า การปฏิบัติด้านการบัญชีเพื่อสิ่งแวดล้อม การบัญชีด้านสิทธิมนุษยชน ตระหนักถึงการกำกับดูแลที่ดี และการมุ่งเน้นความรับผิดชอบต่อสังคม ไม่มีอิทธิพลทางตรงต่อความยั่งยืนขององค์กร ซึ่งอาจสะท้อนถึงข้อจำกัดด้านความพร้อมขององค์กรไทยในการนำข้อมูลเหล่านี้ไปใช้เชิงกลยุทธ์ รวมถึงลักษณะเฉพาะของบริบทที่ผลักดันให้องค์กร ให้ความสำคัญกับการเปิดเผยข้อมูลและการมีส่วนร่วมเชิงปฏิบัติ มากกว่ามาตรการเชิงนโยบายหรือจริยธรรมเพียงอย่างเดียว

เอกสารอ้างอิง

สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์. (2563). การเปิดเผยข้อมูลด้านความยั่งยืน: แนวทางการจัดทำรายงานแบบ 56-1. https://www.sec.or.th

สำนักงานข้าหลวงใหญ่สิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ. (2566). คู่มือการบูรณาการสิทธิมนุษยชนในการจัดการธุรกิจ. https://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuideHRBusinessen.pdf

อุเทน เลานำทา, อัชญา ไพคำนาม, และ วรวิทย์ เลาหะเมทนี. (2559). ความสำเร็จของการประยุกต์ใช้การบัญชีสิ่งแวดล้อมและความยั่งยืนขององค์กร : หลักฐานเชิงประจักษ์จากกลุ่มกิจการ ISO14000 ในประเทศไทย. วารสารปัญญาภิวัฒน์, 8(1), 91-110.

Aaker, D. A., Kumar, V., & Day, G. S. (2007). Marketing research (9th ed.). John Wiley & Sons.

Administrative Sciences. (2023). The Effect of Corporate Social Responsibility on Brand Image and Brand Equity and Its Impact on Consumer Satisfaction. Administrative Sciences, 13(5), 118. https://www.mdpi.com/2076-3387/13/5/118

Aguilera, R. V., Judge, W. Q., & Terjesen, S. A. (2022). Governance and engagement: The role of participatory mechanisms in corporate accountability. Corporate Governance: An International Review, 30(1), 78–95.

Agyabeng-Mensah, Y., Afum, E., & Acquah, I. S. K. (2021). Effect of corporate environmental strategies on firms’ competitiveness and sustainability: Empirical evidence from an emerging economy. Journal of Global Responsibility, 13(3), 279-299. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/jgr-02-2021-0026/full/html

Alodat, A. Y., Salleh, Z., & Hashim, H. A. (2022). The impacts of corporate governance on firms’ performance: from theories and approaches to empirical findings. Journal of Financial Regulation and Compliance, 32(1), 18-46. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/jfrc-01-2023-0012/full/html

Al-Tuwaijri, S. A., Christensen, T. E., & Hughes, K. E. II. (2022). The relations among environmental disclosure, environmental performance, and economic performance: A simultaneous equations approach. Accounting, Organizations and Society, 67, 369–390.

Amran, A., Periasamy, V., & Zulkafli, A. H. (2023). Public impact disclosures and corporate governance mechanisms: A study of ASEAN listed firms. Journal of Contemporary Accounting and Economics, 19(1), 100312.

Armstrong, J. S., & Overton, T. S. (1977). Estimating Nonresponse Bias in Mail Surveys. Journal of Marketing Research, 14(3), 396–402.

AuditBoard. (2024). ESG Compliance Guide 2024. https://www.auditboard.com/blog/esg-compliance/

Bennett, M., & James, P. (2021). Environmental Management Accounting: A New Approach to Managing Environmental Costs. Environmental Management Journal, 15(3), 45-60. https://www.accaglobal.com/an/en/student/exam-support-resources/professional-exams-study-resources/p5/technical-articles/environmenta-management.html

Benoit & Partners. (2023). ESG regulations in Thailand: the legal frameworks and implications. Benoit & Partners. https://benoit-partners.com/thailands-esg-regulations/

Bizfluent. (2019). What Is Social Responsibility Accounting?. https://bizfluent.com/info-7904492-social-responsibility-accounting.html

Boateng, A., Hua, X., & Sadik, Z. (2022). Voluntary disclosure, corporate governance, and firm performance: Evidence from emerging markets. International Journal of Accounting Information Management, 30(2), 252-276. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/ijaim-10-2021-0220/full/html

Bondy, K., Moon, J., & Matten, D. (2022). An institution of corporate social responsibility (CSR) in multi-national corporations: Form and implications. Journal of Business Ethics, 176(3), 641–659. https://doi.org/10.1007/s10551-021-04902-2

Carroll, A. B. (1991). The pyramid of corporate social responsibility: Toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, 34(4), 39–48.

Chen, S., Li, J., & Xu, Y. (2023). Community engagement and sustainable development in corporate environmental responsibility: Evidence from emerging economies. Sustainable Development, 31(2), 410–421.

Dias, A., Rodrigues, L. L., & Craig, R. (2022). Environmental accounting and corporate social responsibility disclosure in developing countries: Evidence from Southeast Asia. Social Responsibility Journal, 18(4), 523–541.

Donaldson, L. (2001). The contingency theory of organizations. Sage Publications.

Elkington, J. (1997). Cannibals with forks: The triple bottom line of 21st century business. Capstone Publishing.

ESG | The Report. (2024). What is Social and Environmental Reporting?. https://esgthereport.com/what-is-social-and-environmental-reporting/

Fishman, M. J., & Hagerty, K. (2003). Mandatory vs. voluntary disclosure in markets with informed and uninformed customers. Journal of Law, Economics, & Organization, 19(1), 45–63. https://www.jstor.org/stable/3554972

Freeman, R. E. (1984). Strategic management: A stakeholder approach. Cambridge University Press.

García-Sánchez, I. M., Hussain, N., & Martínez-Ferrero, J. (2024). Environmental Accounting and Sustainability: A Meta-Synthesis. Sustainability, 16(21), 9341. https://www.mdpi.com/2071-1050/16/21/9341

Global Reporting Initiative. (2024). Standards. https://www.globalreporting.org/standards

Gulema, T. F., & Roba, Y. T. (2021). Internal and external determinants of corporate social responsibility practices in multinational enterprise subsidiaries in developing countries: evidence from Ethiopia. Future Business Journal, 7(1), 7. https://fbj.springeropen.com/articles/10.1186/s43093-021-00052-1

Hadid, W., & Hamdan, M. (2021). Firm size and cost system sophistication: The role of firm age. The British Accounting Review, 54(2). https://doi.org/10.1016/j.bar.2021.101037

Hair Jr., J.F., Black, W.C., Babin, B.J., & Anderson, R.F. (2010). Multivariate Data Analysis: A Global Perspective, (7th ed.). Pearson Prentice Hall.

Harvard Business School Online. (2021). Types of Corporate Social Responsibility. https://online.hbs.edu/blog/post/types-of-corporate-social-responsibility

Hawksford. (2024). The Core Principles of Good Corporate Governance. https://www.hawksford.com/insights-and-guides/the-core-principles-of-good-corporate-governance

HEC. (2024). What is Corporate Social Responsibility (CSR)?. https://www.hec.edu/en/faculty-research/centers/sustainability-organizations-institute/think/so-institute-executive-factsheets/what-corporate-social-responsability-csr

Hussain, N., Rigoni, U., & Cavezzali, E. (2023). Corporate sustainability and reporting impact: The role of public accountability. Business Strategy and the Environment, 32(1), 215–228. https://doi.org/10.1002/bse.3125

Idemudia, U. (2022). Corporate social responsibility and human rights in extractive industries: Is there a link?. Resources Policy, 76, 102637. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2022.102637

IMD Business School. (2024). What is Corporate Governance? The 2024 guideline. https://www.imd.org/blog/governance/what-is-corporate-governance/

International Organization for Standardization. (2020). ISO 14000 family: Environmental management. https://www.iso.org/iso-14000-family.html

Ismail, T. (2021). Human Rights Disclosures, Corporate Governance Mechanisms, and Firm Performance: Directions for Future Research. Journal of Business Strategy Finance and Management, 3(1), 24-33. https://www.jbsfm.org/pdf/vol3no1/JBSFM_Vol3_No1-2_p_24-33.pdf

Ivanova, V. (2020). Corporate Environmental Responsibility through the Prism of Strategic Management. Sustainability, 12(22), 9589. https://www.mdpi.com/2071-1050/12/22/9589

Jamali, D., & Karam, C. (2018). Corporate Social Responsibility in Developing Countries as an Emerging Field of Study. International Journal of Management Reviews, 20(1), 32–61. https://doi.org/10.1111/ijmr.12112

Jamali, D., & Mirshak, R. (2021). Corporate Governance and Social Responsibility: Synergies and Implications. International Journal of Social Research, 22(3), 217-234. https://link.springer.com/article/10.1007/s10997-019-09472-2

Jamali, D., Karam, C., & Blowfield, M. (2021). Community engagement and corporate social responsibility in developing countries: A review and research agenda. Business & Society, 60(5), 1059–1092.

Khalid, F., Bianchi, C., & Saleem, S. (2023). Green Corporate Image: Assessing the Effects of Climate Change Management Practices on Corporate Reputation. Journal of Environmental Management, 320, 115-130.

Khalid, M., Ahmed, E. R., & Draz, M. U. (2023). Environmental accounting practices and corporate governance: Evidence from environmentally sensitive industries. Journal of Cleaner Production, 395, 136215.

Kurniawati, F., & Rahmawati, R. (2023). Green Accounting: A Systematic Review. Multi-Disciplinary Research Journal, 5(1), 45-58.

Kyere, M., & Ausloos, M. (2020). Corporate Governance and Firms Financial Performance in the United Kingdom. https://arxiv.org/abs/2008.04048

Lai, C. S., Liu, Y. M., & Cheng, M. C. (2022). Social Sustainability Practices and Firm Performance: The Mediating Role of Corporate Social Responsibility. Sustainability, 14(20), 13391. https://www.mdpi.com/1660-4601/19/20/13391

Lee, M. D., & Lee, K. Y. (2023). Corporate community involvement and brand image: The moderating role of stakeholder proximity. Journal of Business Research, 157, 113564.

Lin, W., Luo, H., & Zhang, J. (2023). Regulatory disclosure and corporate governance effectiveness: Evidence from ESG reporting. Journal of Business Ethics, 187(1), 101–118.

Mahmood, Z., & Uddin, M. A. (2022). Corporate environmental reporting and its influence on governance effectiveness: Evidence from Asian emerging economies. Environmental Science and Pollution Research, 29(12), 17459–17474.

ManagementStudyGuide. (2024). Corporate Governance. https://www.managementstudyguide.com/corporate-governance.htm

Ministry of Industry. (2021). Thai Industrial Standards Institute Database. http://www.industry.go.th/

Muthuri, J. N., Chapple, W., & Moon, J. (2022). An Integrated Approach to Implementing 'Community Participation' in Corporate Community Involvement: Lessons from Magadi Soda Company. Journal of Business Ethics, 105(4), 421-432. https://link.springer.com/article/10.1007/s10551-008-9739-7

Mzembe, A. N., & Meaton, J. (2022). Stakeholder engagement and sustainable performance in the mining sector: A stakeholder theory perspective. Journal of Cleaner Production, 347, 131236.

Nguyen, T. T., & Pham, H. T. (2023). Environmental accounting information and CSR: Evidence from manufacturing firms in Vietnam. Journal of Accounting and Emerging Economies, 13(1), 1–18.

Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric Theory (3rd ed.). McGraw-Hill.

ODS Consulting. (2024). Corporate Image. https://ods.consulting/insights/corporate-image/

Okafor, C., & Egbunike, F. (2023). Green Accounting: A Fundamental Pillar of Corporate Sustainability Reporting. Journal of Accounting and Financial Management, 9(8), 15-28.

Pedron, A. P. B., Macagnan, C. B., Simon, D. S., & Vancin, D. F. (2021). Environmental disclosure effects on returns and market value. Environment, Development and Sustainability, 23, 4614–4633.

Ratmono, D., Mail, R., Cahyonowati, N., & Janie, D. N. A. (2024). The Role of Environmental Performance in Mediating the Relationship between Green Accounting and CSR Disclosure. Environmental Economics, 1(2024), 15-30. https://www.businessperspectives.org/images/pdf/applications/publishing/templates/article/assets/19734/EE_2024_01_Ratmono.pdf

Rossi, M., Festa, G., Chouaibi, S., Fait, M., & Papa, A. (2021). The effects of business ethics and corporate social responsibility on intellectual capital voluntary disclosure. Journal of Intellectual Capital, 22(3), 456-468. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/jic-08-2020-0287/full/html

Sari, D. M., & Anugerah, R. (2022). Environmental management accounting, corporate governance and environmental performance: A study of manufacturing companies. International Journal of Energy Economics and Policy, 12(5), 86–94.

Schaltegger, S., & Burritt, R. (2020). In Environmental Management Accounting: Concept, Methodology, and Application. Encyclopedia of Sustainability in Higher Education (1-10). Springer. https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-3-319-95726-5_27

Scott, W. R. (1995). Institutions and organizations. Sage Publications.

Sen, S., & Bhattacharya, C. B. (2001). Does Doing Good Always Lead to Doing Better? Consumer Reactions to Corporate Social Responsibility. Journal of Marketing Research, 38(2), 225–243.

Seneca ESG. (2022). The Pros and Cons of Voluntary Reporting in ESG. https://senecaesg.com/insights/the-pros-and-cons-of-voluntary-reporting-in-esg/

Sudhamathi Premnath. (2018). Green Accounting: Integrating Environmental Costs in Measurement. https://www.academia.edu/38287886/Green_accounting_pdf

Susilawati, S., Arifiyanti, D., Samukri, S., Suryaningsih, M., & Kuraesin, A. D. (2024). Green Accounting, CSR Disclosure, Firm Value, and Profitability Mediation. Economic Studies Journal, 33(1), 14-26. https://www.iki.bas.bg/Journals/EconomicStudies/2024/2024-1/02_Susi-Susilawati.pdf

Tsalis, T. A., Nikolaou, I. E., Konstantakopoulou, F., Zhang, Y., & Evangelinos, K. I. (2020). Evaluating the corporate environmental profile by analyzing corporate social responsibility reports. Economic Analysis and Policy, 66, 63-75.

Uyar, A., Karaman, A. S., & Kilic, M. (2023). Voluntary disclosures and corporate social responsibility: The mediating role of transparency. Social Responsibility Journal, 19(3), 490–509.

Vinodan, A. (2019). Community Attitude Towards Environmental Accounting: Special Focus on Ecotourism Destinations in Kerala. In Environmental Sustainability and Education for Waste Management (165–176). Springer.

Wang, Z., & Sarkis, J. (2023). Corporate social responsibility and environmental accounting: A systematic review and future research agenda. Journal of Environmental Management, 326, 116585.

Wangcharoendate, S., Gatewongsa, K., Srimuangtong, N., & Siewsamdangdet, P. (2021). Corporate Social Accounting Practices and Firm Sustainability: An Empirical Evidence from Listed Firms in Thailand. ASEAN Journal of Management & Innovation, 8(1), 1-15. https://ajmi.stamford.edu/index.php/ajmi/article/view/229

Yamane, T. (1973). Statistics: An Introductory Analysis (3rd ed.). Harper and Row.

Yekini, K. C., Wisniewski, T. P., & Millo, Y. (2022). Regulatory compliance disclosure and CSR perception: Evidence from stakeholder reaction in emerging economies. Accounting Forum, 46(2), 115–133.

Yekini, K., & Jallow, K. (2012). Corporate community involvement disclosures in annual report: A measure of corporate community development or a signal of CSR observance?. Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 3(1), 7-32.

Youmatter. (2024). Corporate Governance: Definition, Purpose, and Benefits. https://youmatter.world/en/definition/corporate-governance-definition-purpose-and-benefits

Yusoff, H., Othman, R., & Adamu, A. A. (2022). Sustainability reporting and firm performance: The mediating role of stakeholder engagement. Sustainability, 14(8), 4499.