ฟ้อนตะคัน

บทคัดย่อ

งานวิจัยเรื่อง ฟ้อนตะคัน มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการสร้างสรรค์และวิเคราะห์นาฏยลักษณ์การแสดงชุด ฟ้อนตะคัน ใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ผลการวิจัยพบว่า ฟ้อนตะคันเป็นผลงานสร้างสรรค์การแสดงของคณะครูภาควิชานาฏศิลป์และดุริยางคศิลป์ วิทยาลัยนาฏศิลปสุโขทัย เมื่อ พ.ศ. 2531 ภายใต้การนำของนายจตุพร รัตนวราหะ ผู้อำนวยการวิทยาลัย ด้วยตระหนักถึงความสำคัญของประเพณีการเผาเทียนแบบโบราณในประเพณีลอยกระทงเผาเทียนเล่นไฟจังหวัดสุโขทัย ผู้เรียบเรียงทำนองเพลงฟ้อนตะคัน คือ นายสมุทร อิงควระ แนวคิดในการประดิษฐ์ท่ารำอาศัยหลักฐานที่ปรากฏในศิลาจารึกหลักที่ 1 และหลักฐานการค้นพบซากตะคันตามโบสถ์วิหารในอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยระหว่าง พ.ศ. 2520-2530 และแรงบันดาลใจเกี่ยวกับความสวยงามของแสงเทียนในค่ำคืนของเทศกาลลอยกระทง องค์ประกอบการแสดงใช้นักแสดงหญิงล้วนไม่จำกัดจำนวน ลักษณะการแต่งกายมี 3 แบบตามโอกาส ใช้ “ตะคัน” เป็นอุปกรณ์จุดไฟให้แสงสว่าง ดนตรีประกอบใช้วงปี่พาทย์ไม้นวม รวมวงแบบเฉพาะกาล โครงสร้างของเพลงแบ่งเป็น 3 ส่วน อัตราจังหวะ 2 ชั้น และชั้นเดียว จังหวะหน้าทับลาว กระบวนท่ารำมี 4 ขั้นตอน ท่ารำหลัก 13 ท่าและท่าเชื่อม 2 ท่า ลักษณะการเคลื่อนไหวร่างกาย 5 ส่วน 8 ทิศทางและการแปรแถว 7 รูปแบบ การวิเคราะห์นาฏยลักษณ์ พบว่า ฟ้อนตะคันเป็นการแสดงที่สะท้อนเอกลักษณ์ท้องถิ่นของสุโขทัยในด้านประเพณีและวัฒนธรรม ใช้ “ตะคัน” เป็นอุปกรณ์ประกอบเพื่อสื่อให้เห็นถึงประเพณีเผาเทียนเล่นไฟ เพื่อเป็นพุทธบูชาตามแบบโบราณ เครื่องแต่งกายใช้ผ้าซิ่นตีนจกและผ้าทอพื้นเมืองที่เป็นภูมิปัญญาชาวสุโขทัย ลักษณะเด่นของการแสดงฟ้อนตะคันเป็นการรำหมู่ที่มีลีลาการฟ้อนแบบผสมผสานระหว่างการฟ้อนแบบภาคเหนือและภาคกลางที่มีความสวยงามน่าชม