การแปลความหมายสัญลักษณ์ในงานทัศนศิลป์สู่การพัฒนาผลงานศิลปะ ชุด สัญลักษณ์ทดแทนความรู้สึกโศกเศร้าจากการสูญเสีย

บทคัดย่อ

          การศึกษาครั้งนี้เป็นการแปลความหมายสัญลักษณ์ที่ปรากฏอยู่ในผลงานศิลปกรรมร่วมสมัยสื่อถึงความทุกข์จากการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก มีวัตถุประสงค์เพื่อนำความรู้ที่ได้รับจากการแปลความหมายสัญลักษณ์ในงานศิลปะร่วมสมัยจำนวน 3 ชิ้น ของศิลปิน 3 คน ได้แก่ ฟรีดา คาห์โล มณเฑียร บุญมา และอารยา ราษฎร์จำเริญสุข สู่การพัฒนาผลงานศิลปะ ชุดสัญลักษณ์ทดแทนความรู้สึกโศกเศร้าจากการสูญเสีย

          ผู้วิจัยสร้างสรรค์ผลงานศิลปกรรมที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับความทุกข์จากการสูญเสียบุคคลที่รักในระยะก่อนและในช่วงดำเนินการวิจัยจำนวน 5 ชิ้น (ก่อนเริ่มดำเนินการวิจัย 3 ชิ้น และระหว่างการดำเนินการวิจัย 2 ชิ้น) และสร้างสรรค์ผลงานอีกจำนวน 5 ชิ้น จากการนำองค์ความรู้ในการแปลความหมายสัญลักษณ์ของผลงานกรณีศึกษา พบว่า 1) การใช้สัญลักษณ์ด้านเนื้อหามีความเชื่อทางวัฒนธรรมดั้งเดิมของศิลปินเข้ามาเกี่ยวข้องกับกระบวนการคิดของเนื้อหานั้น ๆ 2) การใช้สัญลักษณ์ด้านรูปแบบด้วยรูปทรงที่ตัดทอนมาจากความเป็นจริงเพื่อแสดงความเชื่อมโยงในมิติความจริงและมิติทางความรู้สึก 3) สัญลักษณ์ที่เป็นกระบวนการทางเทคนิคและวิธีการในการสร้างสรรค์ เช่น การใช้วัสดุอุปกรณ์สร้างเทคนิคที่มีความผูกพันต่อความทรงจำในอดีต เป็นต้น ผู้วิจัยดำเนินการวิเคราะห์ผลงานสร้างสรรค์ของตนเอง โดยอาศัยทฤษฎีปฏิกิริยาความโศกเศร้าจากการสูญเสียของ คูเบลอร์ - รอสส์ จิตแพทย์ชาวสวิส - อเมริกัน ประกอบกับการวิเคราะห์สัญลักษณ์ ดังนี้ 1) ระยะของการไม่ยอมรับความจริงในเหตุที่ก่อให้เกิดความทุกข์ สัญลักษณ์ที่แสดงออกมีรูปแบบเป็นนามธรรมมากกว่ารูปธรรม 2) ระยะของการหาสิ่งทดแทนอารมณ์เศร้า มีการใช้พื้นผิวที่แสดงอารมณ์ความรู้สึก การใช้สีแทนความหมาย ความทรงจำ และการสร้างบรรยากาศที่ย้อนให้คิดถึงอดีต 3) ระยะของการยอมรับความสูญเสียที่เกิดขึ้น สัญลักษณ์แสดงออกเป็นลักษณะรูปธรรมมากกว่านามธรรม เช่น คน สัตว์ สิ่งของ สถานที่ ฯลฯ เพื่อใช้แทนค่าความหมายใหม่ทดแทนอารมณ์โศกเศร้า 

          ผลการวิจัยพบว่า การนำองค์ความรู้ที่ได้จากการศึกษาผลงานของศิลปินกรณีศึกษา ทำให้เข้าใจกระบวนการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะโดยการใช้สัญลักษณ์แทนเรื่องราวต่าง ๆ สามารถสร้างสรรค์ผลงานถ่ายทอดเรื่องราวที่ซ่อนเร้นในจิตใจ และเป็นการบำบัดความทุกข์อันเกิดจากอารมณ์เศร้าโดยเฉพาะอารมณ์ความรู้สึกโศกเศร้าที่เกิดจากการสูญเสียคนรัก