การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมในการพัฒนารูปแบบ การขับเคลื่อนชุมชนเพื่อส่งเสริมผู้สูงอายุให้ใช้ชีวิตอย่างมีความสามารถ: กรณีศึกษาชุมชนทรายทอง จังหวัดนนทบุรี

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพของชุมชนและพัฒนารูปแบบการขับเคลื่อนชุมชนเพื่อส่งเสริมผู้สูงอายุให้ใช้ชีวิตอย่างมีความสามารถในพื้นที่ชุมชนทรายทอง จังหวัดนนทบุรี ด้วยการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมกับผู้นำชุมชน คณะกรรมการชุมชน อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ผู้สูงอายุจิตอาสาในชุมชน และบุคลากรสาธารณสุข

ผลการวิจัย พบว่า ชุมชนทรายทองเป็นชุมชนกึ่งเมืองกึ่งชนบท มีการรวมกลุ่มของผู้สูงอายุบางส่วนเพื่อการพัฒนาด้านสุขภาพ สิ่งแวดล้อม และเศรษฐกิจ  โดยมีรูปแบบการขับเคลื่อนชุมชนเพื่อส่งเสริมผู้สูงอายุให้ใช้ชีวิตอย่างมีความสามารถ ประกอบด้วย 6 ระยะ ดังนี้ 1) ศึกษาปัญหาและความต้องการของผู้สูงอายุในพื้นที่  2) สร้างเครือข่ายค้นหาจิตอาสาและแกนนำ 3) ประชุมวางแผนเพื่อกำหนดกิจกรรมส่งเสริมผู้สูงอายุให้ใช้ชีวิตอย่างมีความสามารถ 4) จัดกิจกรรมตามที่กำหนด 5) ทบทวนกิจกรรมและปรับปรุงจากผลการประเมิน 6) ประเมินผลกระบวนการขับเคลื่อนชุมชนเพื่อส่งเสริมผู้สูงอายุให้ใช้ชีวิตอย่างมีความสามารถ และผลการดำเนิน พบว่า ผู้สูงอายุในชุมชนมีการใช้ชีวิตอย่างมีความสามารถ ในด้านสุขภาพ ด้านเศรษฐกิจ และด้านการมีส่วนร่วม ทำให้ผู้สูงอายุสามารถพึ่งพาตนเองในระยะยาวได้ นอกจากนี้ยังพบว่า ปัจจัยที่ทำให้การขับเคลื่อนของชุมชนสำเร็จ คือ การมีเครือข่ายดำเนินงาน ผู้นำชุมชน แกนนำผู้สูงอายุและจิตอาสา ซึ่งเป็นเงื่อนไขสำคัญของการสร้างความเข้มแข็งของผู้สูงอายุ

ข้อเสนอแนะ การขับเคลื่อนชุมชนเพื่อส่งเสริมผู้สูงอายุให้ใช้ชีวิตอย่างมีความสามารถนั้นต้องอาศัยการกำหนดนโยบายเกี่ยวกับผู้สูงอายุในระดับท้องถิ่น และพลังจากทุนทางสังคมในชุมชน คือ ความเข้มแข็งในชุมชน ความร่วมแรงร่วมใจของแกนนำในชุมชน กลุ่มผู้สูงอายุให้เวลากับกิจกรรมการขับเคลื่อนของชุมชน