แนวทางจัดการทรัพยากรป่าไม้อย่างมีส่วนร่วม กรณีศึกษา ป่าชุมชนบ้านโคกหัวข้าว จังหวัด ฉะเชิงเทรา

บทคัดย่อ

บทความนี้นาเสนอการศึกษาการใช้ประโยชน์และการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรป่าไม้ เพื่อหาแนวทางในการจัดการทรัพยากรป่าไม้อย่างมีส่วนร่วมของชุมชน ใช้วิธีการวิเคราะห์ SWOT หากลยุทธ์และแนวทางในการจัดการทรัพยากรป่าไม้อย่างมีประสิทธิภาพ เก็บข้อมูลใช้วิธีการสารวจพื้นที่และแบบสอบถาม ข้อมูลที่ได้ทาให้ทราบถึงสถานภาพทรัพยากรป่าไม้ การใช้ประโยชน์ การมีส่วนร่วม ในการจัดการทรัพยากรของชุมชน ผลจากการศึกษาพบว่า ทรัพยากรป่าไม้ในป่าชุมชนบ้านโคกหัวข้าวมีพรรณไม้ทั้งสิ้น 83 ชนิด 46 วงศ์ ชาวบ้านอาศัยผลผลิตจากป่าเพื่อเป็นอาหารและยารักษาโรค อีกทั้งยังมีการดูแลรักษาทรัพยากรป่าไม้ผ่านมิติความเชื่อและประเพณีพื้นบ้าน ปัจจัยที่มีผลในการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากร ได้แก่ เพศ อายุ ระดับการศึกษา รายได้ สถานภาพสมรส ระยะเวลาที่อาศัยในพื้นที่ และการมีสถานภาพทางสังคมในชุมชน โดยเพศชายจะมีส่วนร่วมมากกว่าเพศหญิง ผู้ที่อยู่ในวัยทางานจะมีส่วนร่วมมากกว่าวัยเรียน ผู้ที่มีการศึกษามากมีส่วนร่วมมากกว่าผู้ที่มีการศึกษาที่น้อยกว่า ผู้ที่มีรายได้น้อยจะมีส่วนร่วมมากกว่าผู้ที่มีรายได้มากกว่า ผู้ที่อยู่อาศัยในพื้นที่ระยะเวลานาน ๆ จะมีส่วนร่วม ที่มากกว่าผู้ที่อาศัยในพื้นที่ระยะเวลาสั้น ๆ และผู้มีสถานภาพทางสังคมในชุมชนจะมีส่วนร่วมมากกว่า ผู้ที่ไม่มีสถานภาพทางสังคมในชุมชน ส่วนปัจจัยที่มีผลต่อการพึ่งพิงทรัพยากรได้แก่ รายได้ อายุ การมีอาชีพเสริม และสถานภาพทางสังคมในชุมชน ผู้ที่มีการพึ่งพิงทรัพยากรมากนั้นมีรายได้ที่น้อยกว่าผู้ที่ไม่มีการพึ่งพิงทรัพยากร ผู้ที่มีช่วงอายุอยู่ในวัยทางานจะมีการพึ่งพิงทรัพยากรมากกว่าผู้ที่อยู่ในวัยเรียน ผู้ที่มีอาชีพเสริมทาให้มีการพึ่งพิงทรัพยากรมากกว่าผู้ที่ไม่มีอาชีพเสริม และผู้ที่มีสถานภาพทางสังคมในชุมชนมีการพึ่งพิงทรัพยากรมากกว่าผู้ที่ไม่มีสถานภาพทางสังคมในชุมชน กลยุทธ์และแนวทาง การจัดการทรัพยากรป่าไม้ชุมชนบ้าน โคกหัวข้าว ควรเป็นกลยุทธ์สร้างความมั่นคงของระบบนิเวศป่าชุมชนเพื่อตอบสนองการพัฒนาที่ยั่งยืน บริหารการจัดการเพื่อให้มีการใช้ประโยชน์จากความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าชุมชนอย่างยั่งยืน โดยสร้างจิตสานึกรักหวงแหนป่าและปลูกป่าเพิ่มเติมในป่าชุมชนของหมู่บ้าน ปลูกพันธุ์ไม้ป่าที่เป็นอาหารและสมุนไพรใช้สอยในพื้นที่ป่าชุมชน ปลูกพืชตามหัวไร่ปลายนาและบวชป่า เสริมด้วยกลยุทธ์อนุรักษ์ฟื้นฟูพัฒนาระบบ ศักยภาพ และการจัดการใช้ประโยชน์ทรัพยากรป่าไม้อย่างสมดุล มีแผนกิจกรรมคือ จัดทาแนวเขตป่าชุมชนให้ชัดเจน พัฒนาและจัดการผลผลิตจากทรัพยากรป่าไม้จากป่าชุมชน ป้องกันรักษาป่าจากผู้บุกรุกและไฟป่า สร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการใช้ทรัพยากรในปริมาณที่เหมาะสม เพื่อให้ป่าชุมชนบ้านโคกหัวข้าวมีความอุดมสมบูรณ์และคงอยู่ต่อไป