การศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่นในการจัดการทรัพยากรน้ำเหมืองฝายของชุมชนลุ่มน้ำคำ จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

        บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่นในการจัดการทรัพยากรน้ำของชุมชนลุ่มน้ำคำ และเพื่อศึกษารูปแบบและกระบวนการบริหารจัดการน้ำของชุมชนลุ่มน้ำคำ จังหวัดเชียงราย ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ เครื่องมือประกอบด้วยแบบโครงสร้างคำถามนำ การสนทนา การสัมภาษณ์ การสังเกต และแบบประเมินชนบทอย่างมีส่วนร่วม เก็บข้อมูลภาคสนามจากตัวแทนสมาชิกกลุ่มผู้ใช้น้ำเหมืองฝายจำนวน 30 คน และคณะกรรมการบริหารเหมืองฝายของชุมชนลุ่มน้ำคำ 6 เหมืองฝายเป็นการเลือกตัวแทนแบบเจาะจง ประกอบด้วยประธานและกรรมการ จำนวน 30 คน วิเคราะห์ข้อมูลในเชิงปฏิสัมพันธ์และการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการศึกษาพบว่า ประการแรกภูมิปัญญาท้องถิ่นมีการวางระบบโครงสร้างชลประทานเหมืองฝายที่มีการจัดแบ่งระดับการจัดสรรน้ำ มีการจัดตั้งองค์กรบริหารจัดการจัดสรรน้ำ และมีการสร้างเครือข่ายทางสังคมผ่านการประกอบพิธีกรรมเพื่อเป็นกลไกการสร้างความร่วมมือของคนในชุมชนลุ่มน้ำ ประการที่สองรูปแบบการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเชิงบูรณาการอย่างยั่งยืนมี 2 รูปแบบ คือ 1) รูปแบบการจัดการระดับชุมชนพื้นที่ผู้ใช้น้ำจากเหมืองฝายและเหมืองฝายสาขาเป็นรูปแบบการจัดการน้ำในระดับชุมชนในกลุ่มเหมืองฝาย 2) รูปแบบการจัดการลุ่มน้ำในระดับเครือข่ายเหมืองฝายซึ่งเป็นการจัดการในระดับลุ่มน้ำ ข้อเสนอแนะในการนำไปใช้ประโยชน์หน่วยงานภาครัฐและ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นต้องให้ความสำคัญและทำการสนับสนุนให้ชุมชนมีความเข้มแข็งในการจัดการทรัพยากรน้ำ ทั้งในรูปแบบการจัดการเหมืองฝาย การจัดการของเครือข่ายลุ่มน้ำ ซึ่งจะเป็นกลไกในการขับเคลื่อนการจัดการทรัพยากรน้ำให้เกิดความยั่งยืน