การสื่อสารแบบมีส่วนร่วมเพื่อการส่งเสริมความรู้ความเข้าใจ การรายงานบัญชีสหกรณ์การเกษตรบนพื้นที่สูงในชุมชนต้นแบบ โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงลุ่มน้ำสาละวิน อำเภอพบพระ จังหวัดตาก

บทคัดย่อ

การวิจัยเรื่อง “การสื่อสารแบบมีส่วนร่วมเพื่อการส่งเสริมความรู้ ความเข้าใจการรายงานบัญชีสหกรณ์การเกษตรบนพื้นที่สูงในชุมชนต้นแบบโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงลุ่มน้ำสาละวิน อำเภอพบพระ จังหวัดตาก” มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการสื่อสารแบบมีส่วนร่วมที่มีต่อการส่งเสริมความรู้ ความเข้าใจการรายงานบัญชีสหกรณ์การเกษตรบนพื้นที่สูงในชุมชนต้นแบบของโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงอำเภอพบพระ จังหวัดตาก โดยการศึกษาได้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory action research : PAR) มีเครื่องมือเป็นแบบสัมภาษณ์ศึกษาชุมชนสหกรณ์พัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงพบพระ จำกัด จากนั้นจัดกิจกรรมสนทนากลุ่ม (Focus Group) เพื่อทำการวิเคราะห์ความพร้อมด้วยเทคนิค SWOT และนำผลวิเคราะห์ไปใช้ในกระบวนการ PAOR ตามแนวคิดของ เคมมิส และแมกทากาด (Kemmis; & Mc Taggart. 1990) ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือ ขั้นวางแผน (Plan) ขั้นลงมือปฏิบัติ (Action) ขั้นสังเกตการณ์ (Observe) และขั้นสะท้อนผล (Reflection)

                ผลการวิจัยพบว่า การสื่อสารแบบมีส่วนร่วมเพื่อการส่งเสริมความรู้ ความเข้าใจการรายงานบัญชีสหกรณ์การเกษตรบนพื้นที่สูงในชุมชนต้นแบบโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงลุ่มน้ำสาละวิน อำเภอพบพระ จังหวัดตาก มีองค์ประกอบปัจจัยที่เกี่ยวข้องของการสื่อสาร กล่าวคือ เป็นลักษณะการสื่อสารแบบสองทาง มีรูปแบบทิศทาง
การไหลของข่าวสารที่หลากหลายโดยมาจากสมาชิกสหกรณ์แต่ละคนมีบทบาทในการแลกเปลี่ยนความรู้ความเข้าใจร่วมกัน ทั้งเป็นทางการและไม่เป็นทางการ และสื่อบุคคลเป็นประเภทของสื่อที่ชุมชนยอมรับและถูกนำมาใช้ในการสื่อสาร โดยมีกระบวนการขั้นตอนการดำเนินงานวิจัยเป็นการจัดกิจกรรมการสนทนากลุ่ม โดยผู้วิจัยกำหนดประเด็นเพื่อแลกเปลี่ยนความคิดเห็นและความต้องการของสมาชิกสหกรณ์ ได้แก่ การกล่าวที่มาและความสำคัญของสหกรณ์ กิจกรรมการวิเคราะห์ SWOT และด้านการพัฒนาสหกรณ์พัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงพบพระ จำกัด จากนั้นผู้วิจัยบันทึกจากการสังเกตการโต้ตอบในกิจกรรมกลุ่ม และนำผลการวิเคราะห์ SWOT มาเข้าสู่กิจกรรมตามขั้นตอน PAOR โดยมีกลุ่มคนที่เป็นคณะกรรมการสหกรณ์พบพระ นักวิชาการสหกรณ์จังหวัดตาก นักวิชาการส่วนกลาง และเจ้าหน้าที่ในพื้นที่ทำหน้าที่เป็นผู้ร่วมวิจัยในครั้งนี้ กล่าวได้ว่า ปัจจัยความสำเร็จของงานวิจัยครั้งนี้ คือกระบวนการสื่อสารแบบมีส่วนร่วมที่นำมาใช้เป็นเครื่องมือในการแก้ไขปัญหาด้านการสื่อสารของชุมชนเกิดขึ้นได้เพราะการที่ชุมชนได้รับการกระตุ้นให้เห็นคุณค่าของตนเอง เช่น การได้นำเอางานหัตถกรรมผ้าใยกัญชงซึ่งเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นมาเผยแพร่ ชาวบ้านจึงมีความเชื่อมั่นที่ได้เข้ามามีส่วนร่วม ได้เห็นคุณค่าของความคิดของตนเอง และพิสูจน์ความสามารถในการใช้เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือสื่อสาร เช่น LINE ที่ใช้เป็นช่องทางการสื่อสารในช่วงสถานการณ์โรคระบาด เกิดการแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสาร จึงเกิดความรู้ความเข้าใจในเนื้อหานั้นได้ นอกจากนั้นยังได้แสดงความรู้สึก ปัญหาที่เกิดขึ้น ร่วมกันหาวิธีการแก้ปัญหาจากทัศนะของสมาชิกสหกรณ์และหน่วยงานส่วนกลางได้ จากประเมินความคิดเห็นของผู้มีส่วนร่วมในการส่งเสริมความรู้ ความเข้าใจการรายงานบัญชีสหกรณ์การเกษตรบนพื้นที่สูง มีความคิดเห็นต่อการเปลี่ยนแปลงที่เกิดจากการพัฒนาในระดับมาก มีค่าเฉลี่ยร้อยละ 84.49 เห็นว่าการสนับสนุนบุคลากรที่ได้เข้ามาช่วยเหลือแก้ไขปัญหาด้านบัญชีสหกรณ์การเกษตร จึงส่งผลให้ผู้ประเมินมีความเชื่อมั่นต่อระบบสหกรณ์ และรู้สึกว่าการมีส่วนร่วมกับการส่งเสริมความรู้ ความเข้าใจการรายงานบัญชีสหกรณ์พัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงพบพระ จำกัดนี้ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในระดับมาก และมีความพอใจต่อการเปลี่ยนแปลงที่เกิดจากการพัฒนาในระดับมาก มีค่าเฉลี่ยร้อยละ 82.81 ในเรื่องการมี
ส่วนร่วมที่ส่งผลให้เกิดความเชื่อมั่นต่อการดำเนินงานของสหกรณ์พัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงพบพระ จำกัด และรู้สึกว่าพอใจที่จะแนะนำหรือเชิญชวนคนอื่นมาเป็นเป็นสมาชิกสหกรณ์ เช่นกัน