การพัฒนาศักยภาพชุมชนด้วยแผนแม่บทชุมชนบ้านชายวัด ตำบลเสวียด อำเภอท่าฉาง จังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบทชุมชนและศักยภาพชุมชนและเพื่อพัฒนาศักยภาพชุมชนด้วยแผนแม่บทชุมชนบ้านชายวัด ตำบลเสวียด อำเภอท่าฉาง จังหวัดสุราษฎร์ธานี งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (qualitative research) แบบปฏิบัติการ (action research) กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้นำชุมชนที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการ ประชากรในชุมชนบ้านชายวัดและเจ้าหน้าที่รัฐ เครื่องมือใช้การวิจัยเอกสาร การสนทนากลุ่มและแผนชุมชน ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้

บริบทชุมชนและศักยภาพชุมชนบ้านชายวัด ผลจากการศึกษา พบว่าหมู่บ้านชายวัดเป็นหมู่บ้านเก่าแก่ที่แยกออกมาจากหมู่ที่ 2 บ้านเรือนตั้งอยู่บริเวณรอบๆ วัดประตูใหญ่ ชาวบ้านจึงเรียกหมู่บ้านนี้ ว่า “บ้านชายวัด” มีอาจารย์เหล็กซึ่งเป็นที่เคารพนับถือของประชาชน ปัจจุบันประชากรส่วนใหญ่ทำการเกษตรด้วยการปลูกปาล์มน้ำมันแทนการทำนา ปัญหาที่พบส่วนใหญ่เกิดจากได้รับผลผลิตไม่ค่อยดีเท่าที่ควรและขาดแหล่งน้ำเพื่อการเกษตร ส่งผลให้สภาพเศรษฐกิจโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง มีการรวมกลุ่มกันทำกิจกรรมผ้าบาติก กลุ่มสตรี กองทุนหมู่บ้านและกลุ่มสัจจะสะสมทรัพย์ ประชากรส่วนใหญ่ขาดความรู้ในเรื่องการประกอบอาชีพเสริมจึงไม่ได้ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ ไม่มีการทำบัญชี ครัวเรือนมีปัญหาสุขภาพอีกทั้งปัญหาเยาวชนบางส่วนยุ่งเกี่ยวกับสิ่งเสพติด ขาดการพึ่งพาอาศัยและการมีส่วนร่วมในชุมชนขาดสำนึกร่วมกันในการสืบสานวัฒนธรรมในท้องถิ่น

การพัฒนาศักยภาพชุมชนด้วยแผนแม่บทชุมชน เกิดจากการที่ประชากรในชุมชนได้มีการเชื่อมโยงวิธีคิดทำให้เกิดกระบวนทัศน์ใหม่ในการแก้ไขปัญหา โดยต้องยึดหลักให้สามารถพึ่งพาตนเองได้ ในอดีตชุมชนไม่มีการร่วมมือกันและออกแบบโครงการพัฒนา แต่ภายหลังจากการลงพื้นที่ได้มีการนำเสนอเพื่อกำหนดแนวทางร่วมกันเพื่อแก้ปัญหาชุมชน ซึ่งปัจจุบันได้มีการรวมกลุ่มกันเพื่อสร้างระบบเศรษฐกิจของชุมชน อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุขและมีการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่อย่างจำกัดให้เกิดประโยชน์สูงสุดและรู้จักการทดแทนทรัพยากรที่สูญเสียไปทำให้มีการเสนอโครงการเพื่อแก้ปัญหานร่วมกันโดยคนในชุมชนได้นำเสนอโครงการเพื่อแก้ไขปัญหา แนวทางการสร้างและค้นหาศักยภาพชุมชนมีการติดตามและประเมินผลการทำงาน จำนวน 20 โครงการ ได้แก่ ด้านเศรษฐกิจจำนวน 5 โครงการ ด้านสังคมและวัฒนธรรม จำนวน 7 โครงการ ด้านการเมืองการปกครอง จำนวน 5 โครงการ และด้านสิ่งแวดล้อม จำนวน 3 โครงการ