การศึกษาภูมินามและประวัติศาสตร์ท้องถิ่นในตำนานพื้นบ้านเรื่องพ่อตาโจงโดง

บทคัดย่อ

บทความมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมินามพื้นบ้านและประวัติศาสตร์ท้องถิ่นที่ปรากฏในตำนานพื้นบ้านเรื่องพ่อตาโจงโดง ลุ่มน้ำคลองแสง จังหวัดสุราษฎร์ธานี ซึ่งเป็นเรื่องเล่าปรัมปราที่เล่าสืบต่อมากันมาในลักษณะนิทานพื้นบ้าน ศึกษารวบรวมข้อมูลจากคำบอกเล่าของชาวบ้าน และเอกสารหรือแหล่งข้อมูลต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องโดยศึกษาวิเคราะห์เชิงคุณค่า และความหมายของระบบภูมินามพื้นบ้าน ตามกรอบแนวคิดทางทฤษฎีทางด้านคติชนวิทยา

ผลการศึกษา ตำนานพื้นบ้านเรื่องพ่อตาโจงโดงเป็นเรื่องเล่าประวัติศาสตร์ชุมชนโบราณ หมู่บ้านไกรษร ตั้งอยู่ลุ่มน้ำคลองแสง (บริเวณเขื่อนรัชประภาในปัจจุบัน) กล่าวถึง ครอบครัวตาโจงโดง มีลูกสาวชื่อทองตึง ต่อมาได้แต่งงานกับนายยมดึง ประกอบอาชีพทำไร่ มีช้างป่าบุกทำลายพืชไร่เสียหาย นายยมดึงออกติดตามไล่ล่าช้างป่าไปถึงบริเวณเมืองพังงาในปัจจุบัน ฆ่าช้างแล้วตัดงาช้างพิงไว้กับภูเขา เป็นที่มาของชื่อจังหวัดพังงา    ตำนานพื้นบ้านเรื่องนี้จึงมีความเกี่ยวโยงกับภูมินามพื้นบ้านสถานที่ต่าง ๆ ในอำเภอพนม จังหวัดสุราษฎร์ธานี ได้แก่ บ้านลูกช้าง บางตาม ช่องลูกปราย เขาโหลน ช่องม้าเหลียว หมาแหงน แลนคารู เขาพร้าหัก ช่องลม ถ้ำดิน และภูมินามพื้นบ้านสถานที่ต่าง ๆ    ในจังหวัดพังงา ได้แก่ บ้านช้างนอน เขาหินลับ บ้านตากแดด เขาช้าง ถ้ำพุงช้าง บางลากหอก วังหม้อแกง ช่องเขาขาด ทับปุด คุณค่าของตำนานพ่อตาโจงโดง ทำให้ทราบถึงประวัติความเป็นมาและสาเหตุของการกำหนดภูมินามพื้นบ้าน สะท้อนวิถีชีวิต ความเชื่อของบรรพบุรุษ และเป็นเครื่องมือให้ความบันเทิง ควรค่าแก่การอนุรักษ์ให้คงอยู่สืบต่อไป