อำนาจของสตรีสยามกับชายโสด: แรงงานชายขอบหลังเลิกทาสและไพร่

บทคัดย่อ

บทความนี้ต้องการจะอภิปรายถึงปรากฏการณ์ของแรงงานชายขอบทั้งสองประเภทในช่วงทศวรรษ 2450 จนถึงก่อนปฏิวัติสยาม 2475 การจัดการแรงงานในสังคมสยามตั้งแต่จารีตโบราณมา แรงงานผู้หญิงมีบทบาทและได้รับการเอ่ยถึงในหน้าเอกสารของรัฐน้อยมาก ผิดกับแรงงานเพศชายที่เมื่อถึงเวลาจะต้องเข้าสังกัดกรมกองอยู่ภายใต้ระบบมูลนาย เพื่อเป็นแรงงานให้กับมูลนายของตนในชีวิตประจำวัน งานเทศกาล กระทั่งศึกสงคราม การควบคุมแรงงานเพศชายจึงถูกบันทึกและแสดงหลักฐานทางกฎหมายอยู่อย่างสม่ำเสมอ กระทั่งการยุติระบบไพร่และทาสเพศชายก็ยังมีพันธะที่ต้องเสียค่าราชการ หรือค่าแทนแรงเกณฑ์ในฐานะที่มีความเป็น “แรงงาน” ในตัว เมื่อเทียบกับเพศหญิงแล้ว ผู้ชายจึงมิใช่ “แรงงานอิสระ” มากเท่า นั่นหมายถึง อีกด้านหนึ่งแล้วแรงงานหญิงเป็นแรงงานแฝงทั้งในฐานะผู้ดูแลครัวเรือน และอาจรวมถึงการค้าขายเล็กๆ น้อยๆ เพื่อสนับสนุนสามีของตน ความเป็นแรงงานดังกล่าวไม่ได้หยุดนิ่ง กล่าวคือแรงงานหญิงได้มีบทบาทมากขึ้น จนถึงกับมีบทบาทในการซื้อขายที่ดิน บริจาคเพื่อสาธารณกุศลที่สัมพันธ์กับรัฐ แต่ในเวลาต่อมาบทบาทดังกล่าวก็ลดลงสวนทางกับระบบราชการที่ใหญ่โตมากขึ้น แต่ในอีกด้านภายใต้เพศสภาพของความเป็นชายขอบของแรงงานนี้ ยังมีแรงงานชายขอบอีกประเภทคือ แรงงานชายโสดที่มีพันธะและมี “ค่าใช้จ่าย” ที่ต้องรับผิดชอบมากกว่าแรงงานชายที่มีครอบครัวที่มีฝ่ายหญิงเป็นแรงงานอีกประเภทที่ช่วยกันทำมาหากินแบ่งเบาภาระในการชำระภาษีและค่าใช้จ่ายต่างๆ ที่รัฐต้องการ