ปัญหาการศึกษาภาษาอังกฤษในญี่ปุ่น: มิติประวัติศาสตร์

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งศึกษาปัญหาการศึกษาภาษาอังกฤษในญี่ปุ่นโดยเฉพาะปัญหาทักษะการสื่อสาร โดยวิเคราะห์ความเชื่อมโยงระหว่างประเด็นอัตลักษณ์ที่ผูกติดกับภาษาต่างชาติ กับโครงสร้างการศึกษาภาษาอังกฤษที่จัดขึ้นในแต่ละยุคซึ่งก่อให้เกิดปัญหาประสิทธิภาพการศึกษาที่ส่งผลต่อเนื่องตามมา งานศึกษานี้แบ่งเนื้อหาออกเป็น 5 ยุค ได้แก่ 1) การศึกษาภาษาต่างชาติก่อนการเปิดประเทศปี1853 2) กระแสสูงของการศึกษาภาษาอังกฤษจากยุคเปิดประเทศสู่ต้นสมัยเมจิ (1853-1883) 3) กระแสตีกลับจากกลางยุคเมจิถึงการสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 2 (1883-1945) 4) การคืนสถานะหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 (1945-1987) และ 5) กระแสโลกาภิวัตน์กลางทศวรรษ 1980 ถึงต้นศตวรรษที่ 21 (1987-2011) ผลการศึกษาพบว่าประเด็นอัตลักษณ์ที่ผูกติดกับภาษาต่างชาติ ส่งผลกระทบต่อโครงสร้างการศึกษาภาษาอังกฤษในญี่ปุ่นตั้งแต่เริ่มต้นจนถึงปัจจุบัน แม้ญี่ปุ่นรับรู้ถึงความสำคัญของการศึกษาภาษาของชาติตะวันตกโดยเฉพาะภาษาอังกฤษ แต่ก็ตระหนักถึงภยันตรายจากภายนอกที่อาจพ่วงมากับการเล่าเรียนจึงกำหนดแนวทางให้การศึกษาภาษาอังกฤษเป็นเพียงเครื่องมือในการรับวิทยาการตะวันตก ที่ไม่กระทบกับอัตลักษณ์ความเป็นญี่ปุ่น หลักการดังกล่าวนำไปสู่การลดทอนเนื้อหาของการศึกษาภาษาอังกฤษให้จำกัดเฉพาะด้านไวยากรณ์และการอ่านแปลความ โดยเฉพาะตั้งแต่ต้นศตวรรษที่ 20 ที่การศึกษาภาษาอังกฤษในโรงเรียนมีฐานะเป็นเพียงวิชาเรียนที่ใช้ในการสอบวัดความรู้หรือสอบเข้าศึกษาต่อ แต่เมื่อเข้าสู่ปลายศตวรรษที่ 20 กระแสโลกาภิวัตน์และความก้าวหน้าของเทคโนโลยีข้อมูลข่าวสาร ก็ทำให้ญี่ป่นุ ต้องปฏิรูปการศึกษาภาษาอังกฤษครั้งใหญ่โดยเฉพาะในด้านทักษะการสื่อสาร อย่างไรก็ตามการส่งเสริมการศึกษาภาษาต่างชาติที่มากขึ้นก็กระทบกับอัตลักษณ์ความเป็นญี่ปุ่น จนนำไปสู่แนวทางการจัดการศึกษาที่มีความลักลั่นขัดแย้งกันเองจนถึงปัจจุบัน