คณะราษฎรเยือนแดนซากุระ: การแสวงหาตัวแบบการ “สร้างชาติ” ภายหลังการปฏิวัติ 2475

Main Article Content

ณัฐพล ใจจริง

บทคัดย่อ

การศึกษาเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างไทย-ญี่ปุ่นภายหลังการปฏิวัติ 2475 ที่ผ่านมามักถูกบดบังอยู่ภายใต้บรรยากาศของสงครามโลกครั้งที่ 2 อันเต็มไปด้วยเรื่องราวของความคลั่งชาติ และนโยบายก้าวร้าวของรัฐบาลไทยขณะนั้น ทั้งที่ในความเป็นจริงแล้ว ความสัมพันธ์ระหว่างไทย-ญี่ปุ่นมีความแนบแน่นอย่างไม่เคยมีมาก่อนเกิดขึ้นก่อนสงครามโลกครั้ง 2 เป็นเวลานานถึงเกือบหนึ่งทศวรรษในยุครัฐบาลคณะราษฎร พวกเขามีความต้องการสร้างประเทศไทยขึ้นใหม่อย่างรวดเร็วเพื่อทดแทนการเสียโอกาสการพัฒนาประเทศในยุคมหาอำนาจตะวันตกเข้าครอบงำไทย ดังนั้น การศึกษาครั้งนี้จึงเป็นการตรวจสอบซ้ำถึงความสัมพันธ์ระหว่างประเทศไทย-ญี่ปุ่นในช่วง พ.ศ. 2475-2484 ผ่านกลุ่มเอกสารใหม่ เช่น หนังสือการเมืองเล่มเล็ก และบันทึกความทรงจำของสมาชิกคณะราษฎรที่เดินทางไปดูการพัฒนาประเทศญี่ปุ่นในช่วงเวลานั้น เพื่อเติมเต็มองค์ความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ไทย-ญี่ปุ่นในช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 และความเป็นมาของการพัฒนาประเทศไทยในสมัยรัฐบาลคณะราษฎรที่หายไปจากประวัติศาสตร์เศรษฐกิจไทย

Article Details

How to Cite
ใจจริง ณัฐพล. “คณะราษฎรเยือนแดนซากุระ: การแสวงหาตัวแบบการ ‘สร้างชาติ’ ภายหลังการปฏิวัติ 2475”. วารสารประวัติศาสตร์ ธรรมศาสตร์ 7, no. 2 (ธันวาคม 24, 2020): 1–33. สืบค้น พฤษภาคม 22, 2025. https://so05.tci-thaijo.org/index.php/thammasat_history/article/view/240655.
บท
บทความวิจัย

References

กรุงเทพฯ วารศัพท์. 27 มิถุนายน 2477.

กรุงเทพฯ วารศัพท์. 29 มิถุนายน 2477.

กรุงเทพฯ วารศัพท์. 22 สิงหาคม 2477.

กรุงเทพฯ วารศัพท์. 25 มีนาคม 2478.

กรุงเทพฯ วารศัพท์. 26 มีนาคม 2478.

ญี่ปุ่น-สยาม, ปี1 เล่ม 1 (มกราคม 2480).

ไทยใหม่, 12 ธันวาคม 2483.

นาวิกศาสตร์. ปี 17 เล่มที่ 2 (กุมภาพันธ์ 2476).

นาวิกศาสตร์. ปี 17 เล่มที่ 3 (มีนาคม 2476).

ประมวญวัน, 25 มิถุนายน 2480.

“พระราชบัญญัติจัดการกู้เงินภายในประเทศเพื่อการเกษตรและเพื่อการอุตสาหกรรม พ.ศ. 2481,” ราชกิจจานุเบกษา, เล่มที่ 56 (17 เมษายน 2482).

รายงานการประชุมสภาผู้แทนราษฎร. ครั้งที่ 24/ 2477 วันที่ 24 กันยายน 2477.

ศรีกรุง, 3 มีนาคม 2475.

ศรีกรุง, 1 ธันวาคม 2486.

Siam Chornicle, Sunday April 4, 1937.

กาจสงคราม, นาวาอากาศเอก หลวง. ข้อสังเกตบางประการในคราวเดินทางไปราชการรอบโลก พ.ศ. 2479 เล่ม 1 ว่าด้วย เรื่องอะไรที่ทำให้ญี่ปุ่นก้าวหน้า. พระนคร: กรมรถไฟ, 2484.

คณะยุวสาร. สุรบุรุษแห่งอุทัยประเทศ. พระนคร: บำรุงนุกูลกิจ, 2478.

ฉัตรทิพย์ นาถสุภา. ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจไทยจนถึง พ.ศ. 2484. บรรณาธิการโดย สมภพ มานะรังสรรค์. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และมูลนิธิโครงการตำราทางสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, 2527.

ณัฐพล ใจจริง. กบฏบวรเดช: เบื้องแรกปฏิปักษ์ปฏิวัติ 2475. กรุงเทพฯ: มติชน, 2560.

เดชดำรง, นาวาตรี หลวง. รายงานการดูงานในต่างประเทศ: การดูงานศุลกากรในญี่ปุ่น. พระนคร: กรมศุลกากร, 2481.

ถัด รัตนพันธุ์, ร.ต. เที่ยวเอเชียตะวันออก. พระนคร: ศรีหงส์, 2478.

แถมสุข นุ่มนนท์. การสร้างชาติของจอมพล ป. พิบูลสงครามสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย, 2520.

ทรงสุจริต นวรัตน์, ม.ร.ว. สยามกับวิเทโศบายเอเชียตะวันออก. พระนคร: ไทยพานิช, 2480.

ทวี ธีระวงศ์เสรี. สัมพันธ์ภาพทางการเมืองระหว่างไทยกับญี่ปุ่น. กรุงเทพฯ: ไทยวัฒนาพานิช, 2524.

ธงชัย วินิจจะกูล. โฉมหน้าราชาชาตินิยม: ว่าด้วยประวัติศาสตร์ไทย. กรุงเทพฯ: ฟ้าเดียวกัน, 2559.

ธงชัย วินิจจะกูล. คนไทย/คนอื่น: ว่าด้วยคนอื่นของความเป็นไทย. กรุงเทพฯ: ฟ้าเดียวกัน, 2560.

ธนวนต์ จาตุประยูร.ไดนิ. พระนคร: พานิชศุภผล, 2478.

ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์. 2475 และ 1 ปี หลังการปฏิวัติ. กรุงเทพฯ: สถาบันเอเชียศึกษา, 2543.

นครินทร์ เมฆไตรรัตน์. ความคิด ความรู้ และอำนาจการเมืองในการปฏิวัติสยาม 2475. กรุงเทพฯ: ฟ้าเดียวกัน, 2546.

เนตร พูนวิวัฒน์, ร.ต. ความเป็นอยู่ของเพื่อนชาวตะวันออก (ทองดำรำลึก). พระนคร: สยามอักษรกิจ, 2479.

เนตร พูนวิวัฒน์, ร.ต. และ เหรียญ ศรีจันทร์. ปฏิวัติ ร.ศ.130. บรรณาธิการโดย ณัฐพล ใจจริง. กรุงเทพฯ: มติชน, 2556.

บรรจง บุณยประสพ, ร.ต.ท. ในสถานีตำรวจกรุงโตเกียว. พระนคร: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัย วิชาธรรมศาสตร์และการเมือง, 2484.

บันทึกเหตุการณ์ของนักเรียนไทยที่ได้รับทุนไปเที่ยวญี่ปุ่น. พระนคร: สถานศึกษาวัฒนธรรมญี่ปุ่น-ไทย, 2485.

บุญช่วย ศรีสวัสดิ์. เที่ยวญี่ปุ่น. พระนคร: แพร่พิทยา, 2497.

บุญเสริม สาตราภัย. ศรีโหม้ คนเชียงใหม่คนแรกที่ไปอเมริกา. เชียงใหม่: สมาคมนักเรียนเก่า ปริ้นสรอยแยลส์วิทยาลัย, 2523.

บุรณกรรมโกวิท, หลวง. รายงานการดูงานในต่างประเทศ: การดูงานผังเมือง การช่างและสุขาภิบาล. พระนคร: อักษรนิติ, 2481.

ปกิณกคดี. กรุงเทพฯ: พระจันทร์, 2510.

ประดิษฐมนูธรรม, หลวง. คำชี้แจงเค้าโครงการเศรษฐกิจและเค้าร่างพระราชบัญญัติว่าด้วยการประกันความสุขสมบูรณ์ของราษฎรกับเค้าร่างพระราชบัญญัติว่าด้วยการประกอบเศรษฐกิจ. พระนคร: ลหุโทษ, 2476.

ประมวลคำปราศรัยและสุนทรพจน์ของฯพณฯจอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี ผู้นำของชาติ (ฉบับที่ 2) 24 มิถุนายน 2485. พระนคร: กรมโฆษณาการ, 2485.

ประมวลคำปราศรัยและสุนทรพจน์ของนายกรัฐมนตรี. พระนคร: กรมโฆษณาการ, 2483.

พรรณี บัวเล็ก. จักรวรรดินิยมญี่ปุ่นกับพัฒนาการทุนนิยมไทยระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 1-2 (2457-2488). กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย, 2540.

พิจิตราภา เทวกุล, หม่อมเจ้าหญิง. เด็กญี่ปุ่น. พระนคร: ไทยเขษม, 2481.

ภาสกรวงศ์, เจ้าพระยา. ตำนานสงครามจีนกับญี่ปุ่น เล่ม 1-2. กรุงเทพฯ: ม.ป.พ., 2450.

ยาสุกิจิ ยาตาเบ (เขียน) เออิจิ มูราซิมาและนครินทร์ เมฆไตรรัตน์ (แปล). บันทึกของทูตญี่ปุ่น ผู้เห็นการปฏิวัติ 2475: การปฏิวัติและการเปลี่ยนแปลงในประเทศสยาม. กรุงเทพฯ: มติชน, 2550.

ยูปิเตอร์ [นามแฝง]. พงศาวดารญี่ปุ่น. กรุงเทพฯ: จีนโนสยามวารศัพท์, 2459.

โยชิฮารุ โยชิกาวา. รัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงครามกับสงครามแปซิฟิก. แปลโดย อาทร ฟุ้งธรรมสาร กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ และมูลนิธิโตโยต้าแห่งประเทศญี่ปุ่น, 2525.

รอง ศยามานนท์. ประวัติศาสตร์ไทยในระบอบรัฐธรรมนูญ. กรุงเทพฯ: ไทยวัฒนาพานิช, 2520.

รังสรรค์ ธนะพรพันธุ์. กระบวนการกำหนดนโยบายทางเศรษฐกิจในประเทศไทย: บทวิเคราะห์เชิงประวัติศาสตร์เศรษฐกิจและการเมือง พ.ศ. 2475-2530. กรุงเทพฯ: โครงการจัดพิมพ์คบไฟ, 2546.

วิจิตรวาทการ, หลวง. การเมืองการปกครองของกรุงสยาม. พระนคร: ไทยใหม่, 2475.

วิจิตรวาทการ, หลวง. ลัทธิชูชาติ. พระนคร: วิริยานุภาพ, 2476.

วีระโยธา, พันโท หลวง. “บรรยายทางวิทยุ เรื่อง “กิจการ ณ ประเทศญี่ปุ่น ” เมื่อ 8,18 ธันวาคม 2477.” ชุมนุมปาฐกถาของคนสำคัญ. รวบรวมโดย ส. คนปรีชา. (พระนคร: สุวรรณบรรพต, 2504).

วัฒนธรรมการจัดดอกไม้สด. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง, 2486.

ศราภัยพิพัฒ, พระยา. ฝันจริงของข้าพเจ้า. พระนคร: กรุงเทพเดลิเมล์, 2476.

ศรีศรากร, พ.ต.ต.ขุน. ตำรวจญี่ปุ่น. พระนคร: บำรุงนุกูลกิจ, 2480.

สงครามรัสเซียกับญี่ปุ่น เล่ม 1-2. กรุงเทพฯ: ม.ป.พ., 2448.

สงบ สุริยินทร์. เทียนวรรณ. พระนคร: สามสินการพิมพ์, 2510.

สังศิต พิริยะรังสรรค์. ทุนนิยมขุนนางไทย (พ.ศ. 2475-2503). กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2526.

สาเหตุแห่งการรัฐประหารในญี่ปุ่น. พระนคร: สัจจัง, 2478.

สินธุ์สงครามชัย, นาวาตรี หลวง. สงครามญี่ปุ่น-รัสเซีย. พระนคร: ไทยเขษม, 2475.

สิบพันพานเสนอ โสณกุล, ม.จ.หญิง. เที่ยวประเทศตะวันออก. พระนคร: กรมวิชาการ, 2475.

เสฐียร พันธรังษี. บูชิโด: จรรยาของชนชาติทหาร ดวงวิญญาณของญี่ปุ่น. พระนคร: อักษร-เจริญทัศน์, 2478.

อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพพลเรือตรี หลวงสังวรยุทธกิจ. กรุงเทพฯ: ชวนพิมพ์, 2516

อิชิอิ โยเนโอะ และโทชิกาวะ โทชิฮารุ. ความสัมพันธ์ไทย-ญี่ปุ่น 600 ปี. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, 2542.

เอเชีย [นามแฝง]. บทเรียนจากญี่ปุ่น. พระนคร: บำรุงนุกูลกิจ, 2478.

Crosby, Josiah. Siam: The Crossroad. London: Hollis and Carter, 1945.

Dickinson, Federick R. World War I and the Triumph of a New Japan,1919-1930. Cambridge: Cambridge University Press, 2015.

Muscat, Robert J. Thailand and The United States: Development, Security, and Foreign Aid. New York: Columbia University Press, 1990.

Suehiro, Akira. Capital Accumulation in Thailand, 1855-1985. Tokyo: The Centre for East Asian Cultural Studies, 1989.

ณัฐพล ใจจริง. “555 กับ My Country Thailand: ความเคลื่อนไหวทางการเมือง ความคิดทางเศรษฐกิจและประวัติศาสตร์นิพนธ์แบบชาตินิยมวิพากษ์ของพระสารสาสน์พลขันธ์.” รัฐศาสตร์สาร 25, ฉ. 1 (2547): 254-327.

พรรณี บัวเล็ก. “พัฒนาการทุนนิยมในประเทศไทย.” วารสารมหาวิทยาลัยศิลปากร 19-20, ฉ. 1 (2543): 9-39.

Jarunpattana, Supaporn. “Siam-Japan Relations, 1920-1940.” Thai Japanese Studies 6, no. 3 (December 1989): 19-36.

ก้องสกล กวินรวีกุล. “การสร้างร่างกายพลเมืองในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม พ.ศ. 2481-2487.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์, 2545.

นิภาพร รัชตพัฒนากุล. “ความสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมระหว่างไทย-ญี่ปุ่น พ.ศ. 2475-2488.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2545.

บุปผา ทิพย์สภาพกุล. “ทัศนะของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรต่อนโยบายวัฒนธรรมสมัย จอมพล ป. พิบูลสงคราม (พ.ศ. 2481-2487).” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, บัณฑิตวิทยาลัยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2529.

ผาณิต รวมศิลป์. “นโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2521.

รัศมี ชาตะสิงห์, เรือโท. “บทบาทของพลเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา ในช่วงหกปีแรกของการเปลี่ยนแปลงการปกครอง (พ.ศ. 2476-2481).” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์วิทยาลัย, 2521.

สดใส ขันติวรพงศ์. “ประเทศไทยกับปัญหาอินโดจีนฝรั่งเศส 1937-1947 (พ.ศ. 2480-2490).” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2520.

อุทัยวรรณ จุลเจริญ. “การศึกษาคำขวัญตามแผนนโยบายสร้างชาติของจอมพล ป. พิบูลสงคราม ในระหว่างพุทธศักราช 2485-2487.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหิดล, 2540.

Flood, Edward Thadeus. “Japan’s Relation with Thailand: 1928-1941.” PhD diss., University of Washington, 1967.

Junzo, Iida. “Japan’s Relation with Independent Siam up to 1933: Prelude to Pan-Asian Solidarity.” PhD diss., University of Bristol, 1991.

Reynolds, Edward Bruce. “Ambivalent Allies: Japan and Thailand, 1941-1945.” PhD diss., University of Hawaii, 1988.

Swan, William. “Japanese Economic Relations with Siam: Aspect of Their Historical Development 1884-1942.” PhD diss., Australian National University, 1986.

อุกฤษฎ์ ปัทมานันท์. “การศึกษาเปรียบเทียบบทบาทต่างประเทศต่อการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจไทย: ทศวรรษ 1960 และ 1990.” สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2543.

Tamada, Yoshifumi. “Political Implication of Phibun’s Cultural Policy, 1938-1941.” Final report submitted to the National Research Council of Thailand,1994.