The Modern Mother-and-Housewife: Good Women, Thainess, and Science, 1920s-1950s
Article Sidebar
Main Article Content
Abstract
The mother-and-housewife emerged as a gender construct in the first half of the 20th century. Drawing upon archival and published sources, this article argues that the mother-and-housewife was initially defined in the discursive field of differentiation between the “good woman” and the “bad woman” during the colonial era. Its meanings were shaped with reference to the family as a basic unit of the nation, Buddhism as one of the pillars of Thainess, and science as a symbol of modernity. From the Revolution of 1932 to the early Cold War, the mother-and-housewife model was promoted by the state as it was campaigning for women’s culture, initiating a National Mother’s Fair, and improving education and public health for women.
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Copyright of any paper published in this journal belongs to the Author and All rights reserved.
The opinions expressed in the journal are those of the authors. Department of History, Philosophy and English Literature’s Journal Committee, Editorial Board and Peer Reviewer do not have to agree with those comments.
References
“กฤษณาสอนน้องคำฉันท์.” ใน ประชุมสุภาษิตสอนหญิง. บรรณาธิการโดย ศิริรัตน์ ทวีทรัพย์. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2555.
กะซวงการสาธารนสุข. กรมสาธารนสุข. คู่มือสมรส. พระนคร: ไทยนุกูล, 2486.
กรมสาธารณสุข. ทารกสงเคราะห์ คือว่าด้วยการรักษาครรภ์และการเลี้ยงดูเด็กอ่อน. ม.ป.ท.: ม.ป.พ., 2470.
ก้องสกล กวินรวีกุล. “การสร้างร่างกายพลเมืองไทยในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม พ.ศ. 2481-2487.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2545.
กำพร้า. “กิจการปฏิบัติของแม่บ้าน.” สุภาพนารี 1, ฉ. 1 (มีนาคม 2473): 159-160.
คหปตานี (แม่บ้านหรือแม่เรือน). พระนคร: โรงพิมพ์มหามกุฎราชวิทยาลัย, 2479.
ชาติชาย มุกสง. “รัฐ โภชนาการใหม่กับการเปลี่ยนแปลงวิถีการกินในสังคมไทย พ.ศ. 2482-2517.” วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต, คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2556.
ชานันท์ ยอดหงษ์. หลังบ้านคณะราษฎร: ความรัก ปฏิวัติ และการต่อสู้ของผู้หญิง. กรุงเทพฯ: มติชน, 2564.
ณัฐพล ใจจริง. ขุนศึก ศักดินา และพญาอินทรี: การเมืองไทยภายใต้ระเบียบโลกของสหรัฐอเมริกา. นนทบุรี: ฟ้าเดียวกัน, 2563.
ดอกไม้สด. ความผิดครั้งแรก. กรุงเทพฯ: คลังวิทยา, 2516.
ดารารัตน์ เมตตาริกานนท์. “โสเภณีกับนโยบายของรัฐบาลไทย พ.ศ. 2411-2503.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2526.
“เด็กกับมารดา.” สตรีไทย 1, ฉ. 18 (28 มิถุนายน 2469): 5, 7.
โดม ไกรปกรณ์. “การเมืองวัฒนธรรมในตำราอาหารสมัยแรกของสยาม.” วารสารประวัติศาสตร์ (2555): 15-33.
ต,ว,ส, วัณณาโภ. หนังสือบำรุงนารี. เล่ม 1-4. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์บำรุงนุกูลกิจ และโรงพิมพ์พิศาลบรรณนิติ์, [2449].
ตาด. “การเรียนวิชา.” จดหมายเหตุแสงอรุณ 12, ฉ. 1 (เมษายน 125): 13-14.
ทวีศักดิ์ เผือกสม. เชื้อโรค ร่างกาย และรัฐเวชกรรม: ประวัติศาสตร์การแพทย์สมัยใหม่ในสังคมไทย. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2550.
ไทยไหม่, 17 มกราคม 2486; 14 มีนาคม 2486; 23 พฤษภาคม 2486; 27 พฤษภาคม 2486, 5; 9 มิถุนายน 2486.
ธรรมศักดิ์มนตรี, เจ้าพระยา. การศุขาภิบาลสำหรับบุทคลและครอบครัว เป็นความรู้เรื่องการต่อสู้กับข้าศึกที่เราแลไม่เห็นตัว. ม.ป.ท.: ม.ป.พ., 2461.
ธิดา วรรณลักษณ์. การเรือน. พระนคร: โรงพิมพ์เลี่ยงเชียง, 2479.
นันทิรา ขำภิบาล. “นโยบายเกี่ยวกับผู้หญิงไทยในสมัยสร้างชาติของจอมพล ป. พิบูลสงคราม พ.ศ. 2481-2487.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์, 2530.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. “สุนทรภู่: มหากวีกระฎุมพี.” ใน ปากไก่และใบเรือ: รวมความเรียงว่าด้วยวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ต้นรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 4. นนทบุรี: ฟ้าเดียวกัน, 2555.
เนื้อทิพย เสมรสุต. หน้าที่ของผู้หญิง. พระนคร: โรงพิมพ์หว่าเชียง, 2478.
ปรัดเล. คําภีร์ครรภ์ทรักษา, แปลย่นความจากออกจากคำภีร์ครรภ์ทรักษาแห่งแพทย์หมออะเมริกา. Bangkok: A.B.C.F.M. Mission Press, 1842.
“ประกาสสภาวัธนธัมแห่งชาติ เรื่องวัธนธัมของผัวเมีย.” ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 61 ตอนที่ 11 (15 กุมภาพันธ์ 2487): 273-294.
ประชาชาติ, 13 มีนาคม 2479, 15; 24 พฤษภาคม 2477, 35; 26 พฤษภาคม 2477, 18.
ประยงค์ ถ่องดิกิจฉการ. วิชชาการเรือน. พระนคร: โรงพิมพ์อักษรนิติ, 2475.
ประยงค์ ถ่องดิกิจฉการ. หน้าที่ของแม่เรือน. พระนคร: โรงพิมพ์ศรีหงส์, 2477.
ปวีณา กุดแถลง. “มโนทัศน์ความเป็นหญิงและความเป็นชายในนิตยสารสตรีสาร พ.ศ. 2491-2539.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2561.
ปัทมากร บุลสถาพร. “ความรู้ในตำราพรหมชาติ.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 2539.
เปลี่ยน ภาสกรวงศ์, ท่านผู้หญิง. แม่ครัวหัวป่าก์. เล่ม 1-4. กรุงเทพฯ: สมาคมกิจวัฒนธรรม, 2545.
พ. เนตรรังษี. แม่ศรีเรือน. เล่ม 1-2. กรุงเทพฯ: ดอกหญ้า, 2535.
พงศกร ชะอุ่มดี. “ภาพถ่ายกับชีวิตวัยรุ่นชนชั้นกลางในกรุงเทพมหานคร ทศวรรษ 2500 ถึงต้นทศวรรษ 2530.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2560.
พระธรรมโกศาจารย์. ศีลและธรรมอันดีของประชาชน. พระนคร: โรงพิมพ์อักษรนิติ, 2474.
พระราชหัตถ์เลขา พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และลายพระหัตถ์ สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอรรคราชเทวี. พระนคร: โรงพิมพ์ไทยเขษม, 2493.
พิพาดา ยังเจริญ. โลกทัศน์ของสตรีญี่ปุ่นยุคเทคโนโลยี: ความสืบเนื่องและการเปลี่ยนแปลงจากสมัยจารีต. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2535.
เพชรสุภา ทัศนพันธ์. “แนวความคิดเรื่อง ‘การเข้าสมาคม’ และผลกระทบต่อสตรีไทย พ.ศ. 2461-2475.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2542.
แม็คฟาร์แลนด์, เบอร์ธ่า เบล๊านท์. ชีวิตอุทิศเพื่อสยาม อำมาตย์เอก พระอาจวิทยาคม นพ. จอร์จ บี. แม็คฟาร์แลนด์. แปลโดย เด็กวัฒฯ รุ่น 100. กรุงเทพฯ: คณะบุคคลวัฒนา 100, 2557.
ยุพาภรณ์ แจ้งเจนกิจ. “การศึกษาของสตรีไทย: ศึกษากรณีเฉพาะของโรงเรียนราชินี (พ.ศ. 2447-2503).” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์, 2530.
“เรื่อง พิธีเปิดงานสำนักวัธนธัมฝ่ายหยิง นะ บ้านไทยพันธมิตร.” ข่าวโคสนาการ 6, ฉ. 3 (มีนาคม 2486): 184-188.
ลูศรี วิฆเนศ. “วิธีรักษาความสงบแห่งครอบครัว.” จดหมายเหตุแสงอรุณ 12, ฉ. 4 (กรกฎาคม 125): 117-119.
วันแม่. พระนคร: สำนักวัฒนธรรมฝ่ายหญิง สภาวัฒนธรรมแห่งชาติ, 2496.
วัชนี คำน้ำปาด. “เด็ก กับความคาดหวังของรัฐบาล พ.ศ. 2502-2519.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2547.
วิเชียรแพทยาคม, หลวง. ปาฐกถาพิเศษ ปัญหาเรื่องกิจประจำวันของคนทั่วไป. [พระนคร]: โรงพิมพ์เดลิเมล์, 2475.
วีระยุทธ ปีสาลี. กรุงเทพฯ ยามราตรี. กรุงเทพฯ: มติชน, 2557.
สตรีไทย 1, ฉ. 35 (25 ตุลาคม 2469): 32.
“สถานมารดา-ทารกสงเคราะห์ ถนนสาธร.” สตรีสาร 5, ฉ. 101 (ต้นสิงหาคม 2495): 15-20.
สมิทธ์ ถนอมศาสนะ. “กำเนิด ‘เรื่องอ่านเล่นร้อยแก้วสมัยใหม่’: ความสัมพันธ์ระหว่างรูปแบบและบริบททางความคิด.” วารสารสงขลานครินทร์ ฉบับสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ 21, ฉ. 2 (เมษายน-มิถุนายน 2558): 133-190.
สุนทรี อาสะไวย์. “กำเนิดและพัฒนาการของอาหารชาววัง ก่อน พ.ศ. 2475.” ศิลปวัฒนธรรม 32, ฉ. 7 (พฤษภาคม, 2554): 81-101.
“สุภาษิตสอนสตรี.” ใน ประชุมสุภาษิตสอนหญิง. บรรณาธิการโดย ศิริรัตน์ ทวีทรัพย์. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2555.
สำนักวัฒนธรรมฝ่ายหญิง, สภาวัฒนธรรมแห่งชาติ. สมุดภาพการประกวดภาพและบริเวณ. พระนคร: โรงพิมพ์ภักดีประดิษฐ์, 2497.
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. ประมวลข่าวเหตุการณ์สำคัญ พ.ศ. 2497 ก/ป7/2497/บ13.7 งานวันแม่
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมราชเลขาธิการ รัชกาลที่ 5 กระทรวงศึกษาธิการ ร.5 ศ2/6 แผนจัดการศึกษา (31 กรกฎาคม 117-17 กันยายน 127)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารรัชกาลที่ 6 กระทรวงศึกษาธิการ ร.6 ศ10/13 ทูลเกล้าฯ ถวายความเห็นที่จะจัดการศึกษา ร.ศ. 131 สำหรับพระราชทานพระบรมราชวินิจฉัย คราวที่ 1 (พ.ศ. 2455)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารสำนักงานเลขานุการกรม กรมศิลปากร ศธ.0701.30/21 การร้องทุกข์ของภรรยาข้าราชการและประชาชน (พ.ศ. 2484)
เหล็ง ศรีจันทร์. ตำรารักษาครรภ์ และคู่มือสตรีเวลามีครรภ์. พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์, 2475.
อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์. “ความหมายของตัวตน: พัฒนาการหนังสือแจกในงานศพ.” ใน ประวัติศาสตร์ ศาสนาวัฒนธรรม และการศึกษา: รวมบทความไทยศึกษา เพื่อระลึกถึงศาสตราจารย์ อิฌิอิ โยเนะโอะ. บรรณาธิการโดย ฉัตรทิพย์ นาถสุภา และฉลอง สุนทราวาณิชย์. กรุงเทพฯ: สร้างสรรค์, 2556.
อาทิตย์ เจียมรัตตัญญู. “จาก ‘โซ๊ด’ สู่ ‘สะวิง’: อัสดงคตนิยมกับการเมืองของการแปลทางวัฒนธรรมในประวัติศาสตร์ไทยสมัยใหม่.” รัฐศาสตร์สาร 38, ฉ. 2 (พฤษภาคม-สิงหาคม 2560): 73-130.
อานุภาพไตรภพ, พระยา. อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พลตรี พระยาอานุภาพไตรภพ (จำรัส เทพหัสดิน ณ อยุธยา) ป.ช., ป.ม., ท.จ., ราชองครักษ์พิเศษ จ.ป.ร. ณ เมรุหน้าพลับพลาอิสริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส วันที่ 20 ธันวาคม พุทธศักราช 2504. พระนคร: โรงพิมพ์ทหารบก, 2504.
“อินเตอร์วิว หม่อมเจ้าหญิงพูลพิศมัย พระธิดาในสมเด็จกรมพระยาดำรงฯ.” สุภาพนารี 1, ฉ. 2 (21 มีนาคม 2473): 68-69.
อุ่นใจ ปฏิมาประกร. “บทบาทของมิชชันนารีอเมริกันในการจัดการศึกษาสตรีไทย: กรณีศึกษาโรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย ระหว่าง พ.ศ. 2417-2500.” สารนิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ, 2549.
Barmé, Scot. Woman, Man, Bangkok: Love, Sex & Popular Culture in Thailand. Lanham, MD: Roman & Littlefield, 2002.
Chatterjee, Partha. “Colonialism, Nationalism, and Colonized Women: The Contest in India.” American Ethnologist 16, no. 4 (November 1989): 622-633.
Harrison, Rachel. “The Madonna and the Whore: Self/‘Other’ Tensions in the Characterization of the Prostitute by Thai Female Authors.” In Gender & Sexualities in Modern Thailand. Edited by Peter A. Jackson and Nerrida M. Cook. Chiang Mai: Silkworm Books, 1999.
Ikeya, Chie. “The Scientific and Hygienic Housewife-and-Mother: Education, Consumption and the Discourse of Domesticity.” The Journal of Burma Studies 14 (2010): 59-89.
Locher-Scholten, Elsbeth. “Colonial Ambivalencies: European Attitudes towards the Javanese Household (1900-1942).” In Women and Households in Indonesia: Cultural Notions and Social Practices. Edited by Juliette Koning et al. New York, NY: Routledge, 2013.
Loos, Tamara. Subject Siam: Family, Law, and Colonial Modernity in Thailand. Chiang Mai: Silkworm Books, 2002.
Na, Jiang. “Negotiating the Image of New Woman: Women Intellectuals’ Group Identity and the Funu Zhoukan (Women’s Weekly) in 1930s China.” Master’s thesis, National University of Singapore, 2005.
Pearson, Quentin (Trais). “The Introduction of Western Obstetrics in Nineteenth-Century Siam.” Bulletin of the History of Medicine 90, no. 1 (Spring 2016): 1-31.
Phillips, Matthew. Thailand in the Cold War. London and New York, NY: Routledge, 2016.
Posrithong, Natanaree. “The Siamese ‘Modern Girl’ and Women’s Consumer Culture, 1925-35.” Sojourn: Journal of Social Issues in Southeast Asia 34, no. 1 (March 2019): 110-148.
Promnart, Petcharat. “Modern Woman, Modern Man: The Discursive Construction of Sexual Propriety in Sixth-Reign Siam (1910-1925).” Master’s thesis, University of Singapore, 2015.
Reyes, Raquel A. G. “Modernizing the Manileña: Technologies of Conspicuous Consumption for Well-to-do Woman, circa 1880s-1930s.” Modern Asian Studies 46, no. 1 (January 2012): 193-220.
Schneider, Helen M. Keeping the Nation’s House: Domestic Management and the Making of Modern China. Vancouver: UBC Press, 2011.
Scott, Joan W. “Gender: A Useful Category of Historical Analysis.” In Gender & History in Western Europe. Edited by Robert Shoemaker and Mary Vincent. London: Arnold, 1998.
Seth, Sanjay. “Nationalism, Modernity, and the “Woman Question” in India and China.” The Journal of Asian Studies 72, no. 2 (May 2013): 273-297.
Stevens, Sarah E. “Figuring Modernity: The New Woman and the Modern Girl in Republican China.” NWSA Journal 15, no. 3 (Autumn 2003): 82-103.
T. Patana, Suwadee. “Gender Relations in Thai Society: A Historical Perspective.” In Women’s Studies in Thailand: Power, Knowledge and Justice. Edited by Suwanna Satha-Anand. Seoul: Ewha Womans University Press, 2004.
Vilaithong, Villa. “A Cultural History of Hygiene Advertising in Thailand, 1940s-early 1980s.” Ph.D. thesis, Australian National University, 2006.
