จากปราการซาดิ่งญ์สู่กรมทหารที่ 11 : นัยสำคัญทางสงครามของนครไซ่ง่อนสมัยฝรั่งเศส

Main Article Content

กาญจนพงค์ รินสินธุ์
ทวีศักดิ์ เผือกสม

บทคัดย่อ

บทความชิ้นนี้มุ่งศึกษาพัฒนาการของนครไซ่ง่อน มหานครการค้าแห่งสำคัญ ของเวียดนาม นับตั้งแต่เมื่อฝรั่งเศสบุกเข้าทลายป้อมปราการประจำเมืองใน ค.ศ. 1859 จนถึงคราวที่ระบอบอาณานิคมของฝรั่งเศสโรยราลงด้วย ไฟสงครามโลกครั้งที่ 2 ในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1940 โดยชี้ให้เห็นว่า แม้งานวิชาการหลายชิ้นจะให้คำอธิบายเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของ นครไซ่ง่อนว่า เมืองดังกล่าวมีพัฒนาการของการเป็นเมืองเศรษฐกิจ มาอย่างยาวนานตั้งแต่สมัยก่อนอาณานิคมจวบจนถึงปัจจุบัน แต่ข้อเสนอเหล่านั้นอาจเพียงแค่อ้างอิงตัวเองเข้ากับความสำเร็จทางเศรษฐกิจของเวียดนามหลัง ค.ศ. 1986 เป็นต้นมา โดยมิได้แสดงให้เห็นว่าพัฒนาการทางกายภาพของนครไซ่ง่อนในช่วงอาณานิคมฝรั่งเศสนั้นสัมพันธ์อย่างไรต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจ อีกทั้งในช่วงดังกล่าวมหานครไซ่ง่อนยังเติบโต ในรูปแบบของเมืองการทหาร ซึ่งไม่เพียงขัดแย้งต่อความใฝ่ฝันและแผนการ ของเจ้าอาณานิคม อีกทั้งไม่เพียงค้านต่อประวัติศาสตร์นิพนธ์ของทั้งฝ่ายคอมมิวนิสต์และฝ่ายต่อต้านคอมมิวนิสต์ หากแต่ยังสอดคล้องกับพัฒนาการ สมัยจารีตของนครไซ่ง่อนที่เมืองแห่งนี้เป็นจุดยุทธศาสตร์สำคัญด้านการทหารมาตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 12

Article Details

บท
บทความวิจัย

References

ชัยวัฒน์ ปะสุนะ. “มะละแหม่ง: เมืองท่าการค้าและศูนย์กลางการปกครองอาณานิคมของอังกฤษในพม่า ระหว่าง ค.ศ. 1826-1852.” วารสารวิชาการโรงเรียนนายเรือด้านสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ และศึกษาศาสตร์ 9, ฉ.1 (มกราคม-ธันวาคม 2565): 39-54.

ชัยวัฒน์ ปะสุนะ. “ย่างกุ้ง: เมืองท่าการค้าและศูนย์กลางการปกครองอาณานิคมของอังกฤษในพม่า ระหว่าง ค.ศ. 1852-1948.” วารสารศิลปศาสตร์ มทร.ธัญบุรี 3, ฉ.2 (มกราคม-ธันวาคม 2565): 1-15.

ชัยวัฒน์ ปะสุนะ. “สิงคโปร์เมืองแห่งการค้า เมืองท่าแรงงาน: การศึกษาว่าด้วยแรงงานและการค้าของเจ้าอาณานิคมอังกฤษระหว่างคริสต์ศตวรรษที่19-20.” วารสารวิชาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา 29, ฉ.3 (กันยายน-ธันวาคม2564): 183-212.

นฤมล กล้าทุกวัน. “บาเกียว สุนทรียะเมือง และสำนึกอาณานิคมในฟิลิปปินส์.” วารสารประวัติศาสตร์ ธรรมศาสตร์ 9, ฉ.1 (มกราคม-มิถุนายน 2565): 31-62.

มิตต ทรัพย์ผุด, สรพจน์ เสวนคุณากร, และ สุทธิพงศ์ เพิ่มพูน. “การกลายเป็นสังคมเมืองสมัยใหม่ของฮานอย เมืองอาณานิคมฝรั่งเศส ค.ศ. 1897-1907.” วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี 13, ฉ.1 (มกราคม-มิถุนายน 2560): 99-134.

สุเจน กรรพฤทธิ์. รุกตะวันออก: ความสัมพันธ์ “สยาม-เวียดนาม” ก่อนอานามสยามยุทธ. กรุงเทพฯ: มติชน, 2562.

สุด จอนเจิดสิน. ประวัติศาสตร์เวียดนามตั้งแต่สมัยอาณานิคมฝรั่งเศสถึงปัจจุบัน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: โครงการเผยแพร่ผลงานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2550.

“11e Régiment d’Infanterie Coloniale.” Mémorial national des marins morts pour la France. Accessed February 10, 2023. http://www.memorial-poiresurvie.fr/Regiments/Insignes/11erima.pdf.

Barrelon, Pierre, Brossard de Corbigny, Charles Lemire, and Gaston Cahen. Cities of Nineteenth Century Colonial Vietnam: Hanoi, Saigon, Hue and Champa Ruins. Translated by E. J. Walter. Bangkok: White Lotus Press, 1999.

Bertaux and A. Chauvet. Plan cadastral de la ville de Saïgon: Cochinchine française. Paris: H. Barrère, 1900. « Source gallica.bnf.fr / BnF ».

Boilloux. Plan cadastral de la ville de Saigon. Paris: Imp. de Lemercier, 1882. «Source gallica.bnf.fr / BnF».

Briggs, Lawrence Palmer. “The Ancient Khmer Empire.” Transactions of the American Philosophical Society 41, no. 1 (1951): 1-295.

Buttinger, Joseph, Gerald C. Hickey, Milton Edgeworth Osborne, William J. Duiker, Neil L. Jamieson, William S. Turley, and the Editors of Encyclopaedia Britannica “Vietnam.” Britannica. Accessed October 22, 2020. https://www.britannica.com/place/Vietnam.

Canh, Nguyen Thi and Nguyen Quoc Tuan. “Ho Chi Minh City Economy in Relation to the Vietnamese Economy and Factors Affecting Ho Chi Minh City Economic Growth.” Science and Technology Development Journal 17, Q 3 (2014): 26-44.

Cherry, Haydon. Down and Out in Saigon: Stories of the Poor in a Colonial City. New Haven: Yale University Press, 2019.

Choi Byong Wook. Southern Vietnam under the Reign of Minh Mang (1820-1841). Ithaca, New York: Cornell Southeast Asia Program Publications, 2004.

Công Bình, Nguyễn. “Một Số Đặc điểm Xuất phát Của Miền Nam Đi Lên Chủ nghĩa Xã Hội”. In Miền Nam Trong Sự Nghiệp Đổi Mới, edited by Nguyễn Quang Vinh, Phan Xuân Biên, and Trần Du, 21-34. Tp. Hồ Chí Minh: Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, 1990.

Cooper, Nicola. France in Indochina: Colonial Encounters. Oxford: Berg, 2001.

Cotter, Michael G. “Towards a Social History of the Vietnamese Southward Movement”. Journal of Southeast Asian History 9, no. 1 (March 1968): 12-24.

Croisy, S. Plan du port de Candiu situé à la côte de Tsiompa. nd. «Source gallica.bnf.fr / BnF».

Dagenais, Michèle and Pierre-Yves Saunier. “Tales of Periphery: An Outline Survey of Municipal Employees and Services in the Nineteenth and Twentieh Centuries.” In Municipal Services and Employees in the Modern City: New Historic Approaches, edited by Michèle Dagenais and Pierre-Yves Saunier, 1-30. Hampshire and Burlingtion: Ashgate, 2003.

Dayot, Jean-Marie. Plan de la ville de Saigon fortifiée en 1790 par le Colonel Victor Olivier: réduit au grand plan levé par ordre du Roi en 1795. Paris: Service hydrographique de la Marine, 1799. « Source gallica.bnf.fr / BnF ».

De Meulder, Bruno, K. Shannon, and Vũ Thị Khánh Linh “HCMC: Mirroring the City Center, Inversing Contemporary Logics.” ZARCH 15 (2020): 14-35.

Đình Đầu, Nguyễn. “Địa Danh Gia Định”. In Sài Gòn Xưa & Nay. TP. Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Trẻ, 2007.

Đình Đầu, Nguyễn. “Lược sử Thành phố Sài Gòn từ Thế kỷ XVII đến khi Pháp Xâm chiếm (1859).” In Địa chí Văn hóa Thánh phố Hồ Chí Minh Tập I: Lịch sử, edited by Trần Văn Giàu and Trần Bạch Đằng. Tp. Hồ Chí Minh: Nhà Xuất bản Tổng hợp, 2018.

Đình Tư, Nguyễn. Gia Định-Sài Gòn-Thành phố Hồ Chí Minh: dặm dài lịch sử (1698-2020) Tập, 1698-1945. Tp. Hồ Chí Minh: Nhà Xuất bản Tổng hợp, 2002.

Hack, Karl and Tobias Rettig. “Demography and domination in Southeast Asia.” In Colonial Armies in Southeast Asia, edited by Karl Hack and Tobias Rettig, 36-67. London and New York: Routledge, 2014.

Hall, Stuart, ed. Representation: Cultural Representations and Signifying Practices. London: Sage Publications in association with the Open University, 1997.

Héraud, G., and F. Vidalin. Ville et port de Saigon. Paris: Imp. de Lemercier, 1864. «Source gallica.bnf.fr / BnF».

Hồng Sển, Vương. Sài Gòn Năm Xưa. Tp. Hồ Chí Minh: Nhà Xuất bản Tổng hợp, 2004.

Huỳnh-Minh. Gia-Định Xưa và Nay. Sài Gòn: Loại Sách Sưu Khảo, 1973.

Josset, Eugene. A Travers nos colonies: livre de lectures sur l’histoire, la géographie, les sciences et la morale (Cours moyen et supérieur). Paris: Armand Colin, 1901 «Source gallica.bnf.fr / BnF».

Khắc Viện, Nguyễn. “From One Delta to Another.” In Southern Vietnam 1975-1985, edited by Nguyễn Khắc Viện, 279-325. Hanoi: Foreign Languages Publishing House, 1977.

Khắc Viện, Nguyễn. “The Mekong Delta: Socio-Historical Survey”. In Southern Vietnam 1975–1985, edited by Nguyễn Khắc Viện, 338-361. Hanoi: Foreign Languages Publishing House, 1983.

Leducq, Divya and Helga-Jane Scarwel. “The New Hanoi: Opportunities and Challenges for Future Urban Development.” Cities 72 (February 2018): 70-81.

Li Tana. “Rice trade in the Mekong Delta and its Implications during the 18th and 19th Centuries.” In Thailand and her neighbors (II): Laos, Vietnam and Cambodia, edited by Thanet Arpornsuwan. Bangkok: Thammasat University Press, 1994.

Li Tana. Nguyễn Cochinchina: Southern Vietnam in the Seventeenth and Eighteenth Centuries. Ithaca, New York: Southeast Asia Program Publications, Southeast Asia Program, Cornell University, 1998.

Lứa, Huỳnh. “Công cuộc Khai phá Vùng Đồng Nai-Gia Định trong Thế kỷ 17-18.” In Một số Vấn đề Khoa học Xã hội về Đồng bằng song Cửu Long, edited by Nguyễn Khánh Toan and Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam, 85-94. Hanoi: Viện Khoa học Xã hội, 1982.

Minh-Ngoc, Nguyen. “GDP contribution Vietnam 2021, by province.” Statista. Accessed February 1, 2023. https://www.statista.com/statistics/1326834/vietnam-gdp-contribution-by-province/.

Mitchell, Timothy. Colonising Egypt. Berkeley: University of California Press, 1991.

Mrázek, Rudolf. Engineers of Happy Land: Technology and Nationalism in a Colony. Oxford: Princeton University Press, 2002.

Nghia M. Vo. Saigon: A History. Jefferson: McFarland & Company, 2011.

Peycam, Philippe M. F. The Birth of Vietnamese Political Journalism: Saigon, 1916-1930. New York: Columbia University Press, 2012.

Plan de la ville de Saigon (Cochinchine). Paris: Challamel ainé, 1878 «Source gallica.bnf.fr / BnF».

Plan de Saïgon. Hanoi: Service géographique de l’Indochine, 1942 «Source gallica.bnf.fr / BnF».

Plan de Saïgon-Cholon. Hanoi: Service géographique de l’Indochine, 1923 «Source gallica.bnf.fr / BnF».

Raybaud, Louis. Voyage autour du monde: Tome 1. Paris: Furne, 1853. «Source gallica.bnf.fr / BnF».

Ringmar, Erik. The Mechanics of Modernity in Europe and East Asia: The Institutional Origins of Social Change and Stagnation. Oxfordshire: Routledge, 2005.

“Saigon.” Le Courrier du Gard: journal politique, administratif et judiciaire, (21 June 1860): 3 « Source gallica.bnf.fr / BnF ».

Sơn Nam. Cá tính Miền Nam. Tp. Hồ Chí Minh: Nhà Xuất bản Văn hòa, 1992.

Taylor, Philip. Fragments of the Present: Searching for Modernity in Vietnam’s South. Honolulu: University of Hawai’I Press, 2001.

“The World Bank in Vietnam.” The World Bank. Accessed March 10, 2023. https://www.worldbank.org/en/country/vietnam/overview.

Thomazi, August. La conquête de l’Indochine. Paris: Payot, 1934 «Source gallica.bnf.fr / BnF».

Tùng Hiếu, Lý. Ngôn ngữ-Văn hoá Vùng đất Sài Gòn và Nam Bộ. Tp. Hồ Chí Minh: Nhà Xuất bản Tổng hợp, 2012.

Văn Giàu, Trần. “Mấy Đặc tính của Nông dân Đồng bằng Sông Cửu Long-Đồng Nai.” In Một số Vấn Đề Khoa Học Xã Hội về Đồng bằng Sông Cửu Long, edited by Nguyễn Khánh. Hanoi: Viện Khoa học Xã hội, 1982.

Vickers, Adrian. Bali: A Paradise Created. 2nd ed. Tokyo: Tuttle Publishing, 2012.

“Vue à vol d'oiseau du panorama des casernes.” Humazur. Accessed February 10, 2023. https://humazur.univ-cotedazur.fr/omeka-s-dev/s/Humazur/item/14563#?cv=&c=&m=&s=&xywh=257%2C-173%2C4768%2C3200.

Wolters, Oliver W. Early Indonesian Commerce: A Study of the Origin of Srivijaya. Ithaca, New York: Cornell University Press, 1967.

Wolters, Oliver W. The Fall of Srivijaya in Malay History. Kuala Lumpur: Oxford University Press, 1970.

Zinoman, Peter. The Colonial Bastille: A History of Imprisonment in Vietnam, 1862-1940. Berkeley: University of California Press, 2001.