มองความเปลี่ยนแปลงของสังคมและเศรษฐกิจผ่านท่าข้าม บ้านท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม ในช่วงปี พ.ศ. 2388-2536

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งสนใจศึกษาความเป็นมาและความสำคัญของท่าข้ามโดยใช้วิธีศึกษาจากคำสัมภาษณ์และเอกสารเป็นประวัติศาสตร์จากคำบอกเล่า รวมทั้งอิทธิพลที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงสังคมชุมชนบ้านท่าขอนยาง จากผลการศึกษาพบว่า ท่าข้ามในบ้านท่าขอนยางเกิดขึ้นเอง เป็นร่องลึกตามธรรมชาติ เริ่มใช้มาราวปี พ.ศ. 2388 ภายหลังการอพยพมาตั้งถิ่นฐานของชาวญ้อที่นำมาโดยพระคำก้อน จากเมืองคำเกิด แขวงเมืองหลวงพระบางและได้ตั้งบ้านเรือนที่บ้านท่าขอนยาง โดยขึ้นต่อเมืองกาฬสินธุ์ เป็นท่าที่ใช้ข้ามแม่น้ำชีโดยการใช้เรือแพข้ามฟากในอดีต ก่อนที่จะมีสะพานในเวลาต่อมา การบริการของเรือแพจะมีอยู่มากซึ่งเป็นกิจการของนายฮ้อยคำที่พาคนหรือบรรทุกสัมภาระข้ามฟาก ท่าข้ามมีความสำคัญ ดังนี้ 1) ในฐานะเป็นท่าเศรษฐกิจการค้าข้าว 2) เป็นสถานที่ข้ามน้ำเพียงแห่งเดียวในพื้นที่ที่ผู้คนใช้ข้ามลำน้ำชี 3) ท่าข้ามก่อให้เกิดอาชีพในชุมชนทำให้ผู้คนในที่ใช้ชีวิตอยู่กับท่าข้ามให้มีรายได้ 4) ท่าข้ามทำให้ผู้คนสามารถข้ามไปมาติดต่อค้าขายหรือเยี่ยมเยือนกันได้ องค์ความรู้ใหม่จากการศึกษาพบว่า 1) ด้านเศรษฐกิจ เป็นท่าค้าขายข้าวในอดีตในแถบแม่ลำน้ำชี 2) ด้านอาชีพ การก่อเกิดอาชีพในชุมชนและการสร้างรายได้ของชุมชนสมัยดั้งเดิม 3) ด้านสังคมชุมชนและวิถีชีวิต เป็นท่าที่มีอิทธิพลต่อสภาพสังคมในชุมชนบ้านท่าขอนยางในการดำเนินชีวิตด้วยการสัญจรทางเรือเป็นหลัก