ชุมชนโคกพระ: พัฒนาการค้าหม้อดินเผาและการสูญหายของภูมิปัญญาท้องถิ่นในช่วงทศวรรษที่ 2480-2560

บทคัดย่อ

บทความนี้ต้องการศึกษาพัฒนาการการค้าหม้อของคนในชุมชนโคกพระและปัจจัยที่ส่งผลให้ชุมชนโคกพระเลิกผลิตหม้อดินเผา การศึกษาใช้วิธีการศึกษาแบบประวัติศาสตร์บอกจากคำเล่าเป็นหลักในการศึกษา ผลของการศึกษาพบว่า ช่วงทศวรรษที่ 2480-2500 คนในชุมชนผลิตหม้อขายเป็นกิจกรรมรองหลังจากแล้วเสร็จการทำเกษตรกรรม โดยใช้เกวียนเป็นพาหนะในการค้าเร่ ต่อมาช่วงทศวรรษที่ 2501-2530 คนในชุมชนได้ใช้รถล้อเป็นพาหนะก่อนปรับเปลี่ยนเป็นรถจักรยานยนต์ ส่งผลให้ต้นทุนสูงขึ้นและผลิตมากขึ้นตามต้นทุนที่สูง เป็นช่วงของการผลิตที่มีความเข้มข้นสูง และช่วงทศวรรษที่ 2531-2560 คนในชุนชนออกไปขายแรงงานมากขึ้น ส่งผลให้ขาดแรงงานในชุมชน ประกอบกับแหล่งวัตถุดิบเลิกขายดินให้ปั้นหม้อ ในที่สุดการปั้นหม้อดินของชุมชนโคกพระจึงทยอยเลิกผลิตหม้อและหม้อดินก็ถูกแทนที่ด้วยหม้อสแตนเลส องค์ความรู้ใหม่ คือ คนในชุมชนมีความพยายามในการปรับตัวเข้าสู่ยุคสมัยที่มีความเปลี่ยนแปลง โดยแบ่งออกเป็น 3 ช่วง ได้แก่ 1. ยุคที่หนึ่ง ทศวรรษที่ 2480-2500 ชุมชนปรับตัวมาค้าเร่ผ่านเกวียน 2. ยุคที่สอง ทศวรรษที่ 2501-2530 คนในชุมชนปรับจากใช้เกวียนมาใช้รถล้อ ก่อนจะปรับเป็นรถจักยานยนต์ 3. ยุคที่สาม ทศวรรษที่ 2531-2560 การขาดแคลนแรงงาน และการเข้ามาของกลุ่มทุนจากภายนอกที่เข้ามาทำบ่อเกลือ คนในชุมชนจึงเปลี่ยนไปรับจ้างต้มเกลือเพื่อหารายได้ทดแทนการขายหม้อ