การพัฒนาธุรกิจชุมชนสำหรับผลิตภัณฑ์หัวเชื้อผสมดินอินทรีย์ชีวภาพจากมูลไส้เดือน กรณีศึกษา กลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านไร่ดง ตำบลขัวมุง อำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่

พีรยา สมศักดิ์; อรไท เขียวชอุ่ม; ไพรพันธ์ ธนเลิศโศภิต

doi:10.14456/mbr.2025.3

ผู้แต่ง

พีรยา สมศักดิ์ คณะบริหารธุรกิจและศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา
อรไท เขียวชอุ่ม วิทยาลัยศิลปะ สื่อ และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ไพรพันธ์ ธนเลิศโศภิต คณะบริหารธุรกิจและศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา https://orcid.org/0000-0002-4635-0079

DOI:

https://doi.org/10.14456/mbr.2025.3

คำสำคัญ:

การพัฒนาธุรกิจ, ความยั่งยืน, เศรษฐกิจหมุนเวียน

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ศักยภาพและความพร้อมของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านไร่ดง ตำบลขัวมุง อำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ ในการผลิตและจำหน่ายหัวเชื้อผสมดินอินทรีย์ชีวภาพจากมูลไส้เดือน นอกจากนี้ การศึกษายังมุ่งพัฒนารูปแบบธุรกิจ โดยใช้กรอบแนวคิด และหลักการของ เศรษฐกิจชีวภาพ-เศรษฐกิจหมุนเวียน-เศรษฐกิจสีเขียวเพื่อเพิ่มศักยภาพการแข่งขันและความยั่งยืนของธุรกิจชุมชน งานวิจัยนี้ใช้กลุ่มตัวอย่างจำนวน 30 คน ประกอบด้วย สมาชิกวิสาหกิจชุมชน 24 คน ผู้นำกลุ่ม 2 คน และผู้เชี่ยวชาญด้านการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนหรือเจ้าหน้าที่รัฐ 4 คน กระบวนการวิจัยเริ่มจากการประเมินศักยภาพและอุปสรรคของกลุ่ม จากนั้นจึงดำเนินการอบรมเชิงปฏิบัติการ เพื่อเสริมสร้างขีดความสามารถในด้านการพัฒนาผลิตภัณฑ์ การออกแบบบรรจุภัณฑ์ ช่องทางการจัดจำหน่าย และการบริหารการเงิน ผลการวิจัยพบว่า กลุ่มวิสาหกิจมีทรัพยากรสำคัญ ได้แก่ มูลไส้เดือน แรงงานในท้องถิ่น และภูมิปัญญาชุมชน อย่างไรก็ตาม ยังคงมีข้อจำกัดในการบริหารธุรกิจ การออกแบบผลิตภัณฑ์ และกลยุทธ์ทางการตลาด การพัฒนาแนวทางเชิงรุก เช่น การสร้างตราสินค้า การขยายช่องทางจัดจำหน่าย และการรับรองมาตรฐานอินทรีย์ ควบคู่ไปกับ การบริหารต้นทุนอย่างมีประสิทธิภาพ ส่งผลให้สามารถคำนวณ จุดคุ้มทุนอยู่ที่ 421 ถุง โดยมีรายได้เฉลี่ย 8,000 บาทต่อเดือน หรือ 96,000 บาทต่อปี การศึกษานี้แสดงความสำเร็จของธุรกิจชุมชนที่ผลิตหัวเชื้อผสมดินอินทรีย์ชีวภาพที่สามารถเป็นต้นแบบให้กับธุรกิจชุมชนอื่น โดยผลการวิจัยสอดคล้องกับกรอบแนวคิดเศรษฐกิจ BCG ที่เน้นถึงความยั่งยืนทั้งในมิติทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม

เอกสารอ้างอิง

กิตติศักดิ์ ร่วมพัฒนา, ฉัตรเกษม ดาศรี, อภิชาต แสงอัมพร, มัญญนา จำปาเทศ, และ ศศินิภา แต้มทอง. (2566). รูปแบบพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนบนฐานคิด Model เศรษฐกิจ BCG สู่ความยั่งยืน ตำบลโคกยาง อำเภอปราสาท จังหวัดสุรินทร์. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์, 8(2), 1–15. https://so03.tci-thaijo.org/index.php/jhssrru/article/view/27165

ชุติพงค์ คงสันเทียะ, และ ชฎล นาคใหม่. (2566). การพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนภายใต้แนวคิดเศรษฐกิจ BCG: กรณีวิสาหกิจชุมชนแปรรูปกล้วย ตำบลนางิ้ว อำเภอสังคม จังหวัดหนองคาย. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 40(1), 130–151.

สมชาติ ตัณเปรมวงษ์. (ม.ป.ป.). การเลี้ยงไส้เดือนเพื่อผลิตปุ๋ยมูลไส้เดือน. ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดระยอง. https://aopdh02.doae.go.th/wp-content/uploads/2021/10/AF.pdf

สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร. (2566). ภาวะเศรษฐกิจการเกษตร ปี 2565 และแนวโน้มปี 2566. กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. https://www.oae.go.th/view/1/รายละเอียดภาวะเศรษฐกิจการเกษตร/ภาวะเศรษฐกิจการเกษตร/41458/TH-TH

Arvidson, M., Lyon, F., McKay, S., & Moro, D. (2013). Valuing the social? The nature and controversies of measuring social return on investment (SROI). Voluntary Sector Review, 4(1), 3–18. https://doi.org/10.1332/204080513X661554

Bergold, J., & Thomas, S. (2012). Participatory research methods: A methodological approach in motion. Forum: Qualitative Social Research, 13(1). https://doi.org/10.17169/fqs-13.1.1801

Carter, N., Bryant-Lukosius, D., DiCenso, A., Blythe, J., & Neville, A. J. (2014).

Chaiphawang, K. (2024). BCG model and sustainable development for community enterprises: A case study of sustainable safety rice farmers community enterprise, Mae Chan District, Chiang Rai Province. Business Administration and Management Journal Review, 16(1), 27–46. https://so01.tci-thaijo.org/index.php/bahcuojs/article/view/256220

Edyvean, R. G., Apiwatanapiwat, W., Vaithanomsat, P., Boondaeng, A., Janchai, P., & Sophonthammaphat, S. (2023). The Bio-Circular Green Economy model in Thailand – A comparative review. Agriculture and Natural Resources, 57(1), 51–64. https://li01.tci-thaijo.org/index.php/anres/article/view/258253

Ellen MacArthur Foundation. (2015). Towards a circular economy: Business rationale for an accelerated transition. Ellen MacArthur Foundation.

European Commission. (2018). A sustainable bioeconomy for Europe: Strengthening the connection between economy, society and the environment. European Union.

Flora, C. B., & Flora, J. L. (2018). Rural communities: Legacy and change. Routledge.

Geissdoerfer, M., Savaget, P., Bocken, N. M. P., & Hultink, E. J. (2017). The circular economy–A new sustainability paradigm?. Journal of Cleaner Production, 143, 757–768.

Green, G. P., & Haines, A. (2016). Asset building and community development (4th ed.). SAGE Publications.

Gurel, E., & Tat, M. (2017). SWOT analysis: A theoretical review. Journal of International Social Research, 10(51), 994–1006.

Helms, M. M., & Nixon, J. (2010). Exploring SWOT analysis – where are we now? A review of academic research from the last decade. Journal of Strategy and Management, 3(3), 215–251.

Horngren, C. T., Datar, S. M., & Rajan, M. V. (2015). Cost accounting: A managerial emphasis (15th ed.). Pearson Education.

Kotler, P., Armstrong, G., & Opresnik, M. O. (2017). Principles of marketing (17th ed.). Pearson Education.

Lalaeng, C., & Wongkaeo, S. (2024). The causal relationship of the application of the BCG economic model affecting the competitive advantage and performance of community enterprise. Pakistan Journal of Life and Social Sciences, 22(2), 8671–8686. https://www.pjlss.edu.pk/pdf_files/2024_2/8671-8686.pdf

Nicholls, J., Lawlor, E., Neitzert, E., & Goodspeed, T. (2012). A guide to Social Return on Investment. The SROI Network.

Nikolopoulou, K. (2023). What is purposive sampling? | Definition & examples. Scribbr. https://www.scribbr.com/methodology/purposive-sampling/

Osterwalder, A., & Pigneur, Y. (2010). Business model generation: A handbook for visionaries, game changers, and challengers. Wiley.

Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods (4th ed.). Sage Publications.

SWOT analysis. (2021). In Hill, S.D. (Ed.), Encyclopedia of Management (7th ed.), (pp. 977–980). Gale.

The use of triangulation in qualitative research. Oncology Nursing Forum, 41(5), 545–547. https://doi.org/10.1188/14.ONF.545-547

Thompson, J. (2021). Sustainable community development through SWOT analysis: Applications in rural business models. Journal of Rural Studies, 85, 154–165.

United Nations Environment Programme (UNEP). (2011). Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication. United Nations Environment Programme.