ภาษาเพื่อการสื่อสารในการแสดงลิเก

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษารูปแบบการสื่อสาร องค์ประกอบและวัตถุประสงค์ของการสื่อสารในการแสดงลิเก 2) ศึกษาวัจนภาษาและอวัจนภาษาที่ใช้สื่อสารในการแสดงลิเก 3) วิเคราะห์ลักษณะภาษาที่ใช้สื่อสารในการแสดงลิเก โดยใช้กรณีศึกษาข้อมูลจากคณะลิเกพรเทพ พรทวี ซึ่งเป็นคณะที่มีชื่อเสียงในปัจจุบัน เก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง สื่ออิเล็กทรอนิกส์ ข้อมูลภาคสนามจากการสังเกตและการสัมภาษณ์ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีพรรณนาวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่า

1. การแสดงลิเกมีรูปแบบการสื่อสาร ประกอบด้วย การไหว้ครู การโหมโรง การรำถวายสิ่งศักดิ์สิทธิ์ การออกแขก การแสดง และการลาโรง ทุกขั้นตอนมีองค์ประกอบของการสื่อสารครบถ้วน ได้แก่ ผู้ส่งสาร ผู้รับสาร สาร สื่อ และผลที่ปรากฏ มีวัตถุประสงค์ของการสื่อสารชัดเจน กระบวนการสื่อสารในการแสดงลิเกสะท้อนให้เห็นถึงปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้ส่งสารกับผู้รับสาร คือ ผู้แสดงกับผู้ชม ได้อย่างมีประสิทธิภาพและสัมฤทธิ์ผล

2. ภาษาที่ใช้สื่อสารแบ่งเป็น 2 ประเภท คือ 1) วัจนภาษา ได้แก่ การใช้คำพูด เนื้อเรื่อง และบทร้อง 2) อวัจนภาษา ได้แก่ ดนตรีและเพลงบรรเลง การรำ กิริยาท่าทาง สีหน้า แววตา น้ำเสียง อารมณ์ การแต่งกาย การแต่งหน้า เวที ฉาก แสง เสียง และอุปกรณ์

3. ลักษณะภาษาที่ใช้สื่อสารในการแสดงลิเก ประกอบด้วย การใช้คำ ได้แก่ คำง่าย สื่อความหมายชัดเจนตรงไปตรงมา คำไพเราะสละสลวย สัมผัสคล้องจอง คำซ้อน คำสรรพนาม คำราชาศัพท์ คำภาษาต่างประเทศ คำสแลง คำที่เป็นสำนวน คำแสดงอารมณ์ความรู้สึก คำศัพท์เฉพาะของลิเก การใช้ภาพพจน์ ได้แก่ อุปมา อุปลักษณ์ และสัญลักษณ์