สารัตถะของการรำเพลงช้าเพลงเร็วนารายณ์

บทคัดย่อ

การวิจัยเรื่อง สารัตถะของการรำเพลงช้าเพลงเร็วนารายณ์ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสารัตถะของการรำเพลงช้าเพลงเร็วนารายณ์ อันหมายรวมถึงการศึกษารวบรวมประวัติความเป็นมา องค์ประกอบการแสดง รูปแบบการแสดง รวมทั้งเทคนิคกระบวนรำของการรำเพลงช้าเพลงเร็วนารายณ์ และสัญศาสตร์ที่ปรากฏในการรำเพลงช้าเพลงเร็วนารายณ์ งานวิจัยชิ้นนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ โดยผู้วิจัยได้ศึกษาเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง การสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิ การสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วมและแบบไม่มีส่วนร่วม พร้อมกับการรับถ่ายทอดกระบวนท่ารำ ผลการวิจัยพบว่า กระบวนรำเพลงช้าเพลงเร็วนารายณ์ถูกร้อยเรียงท่ารำโดย คุณท้าววรจันทร (เจ้าจอมมารดาวาดในรัชกาลที่ 4) เมื่อราวปีพุทธศักราช 2454-2462 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อใช้บวงสรวง เทวาอารักษ์ในวังสวนกุหลาบ กระบวนรำเพลงช้าเพลงเร็วนารายณ์เป็นกระบวนการประกอบสร้างจากโครงสร้างของกระบวนรำเพลงช้าเพลงเร็วระบำ หากแต่มีการเลือกสรรท่ารำที่มีความหมายที่ดีและมีการสร้างลักษณะมือพิเศษรวมทั้งทิศทางในการเคลื่อนไหวที่มีความงดงามตามข้อกำหนดกฎเกณฑ์อันเป็นจารีตของการแสดงนาฏศิลป์  แบบหลวง กลวิธีการแสดงจะถูกถ่ายทอดโดยใช้ท่ารำที่สง่างาม สงบ สุภาพ เคร่งขรึมอย่างลีลาท่ารำแบบโขนและละครใน นอกจากนี้ผลการวิจัยแสดงให้เห็นว่ามือล่อแก้วหรือมือนารายณ์เป็นสัญญะอย่างหนึ่งประเภทสัญลักษณ์ซึ่งหมายถึงพระนารายณ์และเป็นที่เข้าใจกันในสังคมนาฏกรรมของไทยมากว่า 95 ปี แก่นของกระบวนรำเพลงช้าเพลงเร็วนารายณ์ คือ การสะท้อนรูปแบบของการแสดงเพื่อบวงสรวงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในสมัยโบราณโดยเฉพาะในพิธีกรรมของหลวงที่ต้องการความงามพร้อมในทุกด้านทุกมิติของการแสดง สะท้อนความประณีตละเอียดละออในการสร้างสรรค์งานนาฏกรรมตั้งแต่แนวคิด ความหมายของการเคลื่อนไหวอวัยวะ การใช้พื้นที่ องค์ประกอบทุกด้านของการแสดงและกระบวนท่ารำ โดยเฉพาะสัญญะอันสื่อถึงความหมายและลักษณะของความเป็นพระนารายณ์ เทพเจ้าองค์สำคัญและเป็นพระอวตารเพื่อปราบยุคเข็ญบนโลกมนุษย์