มาตรการทางกฎหมายเพื่อการจัดการซากผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้า และอิเล็กทรอนิกส์ของประเทศไทย

บทคัดย่อ

            ปัจจุบันมนุษย์มีการบริโภคผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้าและสินค้าอิเล็กทรอนิกส์เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว เมื่ออายุการใช้งานของผลิตภัณฑ์และสินค้าดังกล่าวหมดลง ประกอบกับพฤติกรรมการบริโภคของมนุษย์ที่มีลักษณะใช้แล้วทิ้ง จึงทำให้ผลิตภัณฑ์และสินค้าเหล่านี้กลายเป็น “ซากผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์” หรือเรียกอย่างไม่เป็นทางการว่า “ขยะอิเล็กทรอนิกส์” ซึ่งถือว่าเป็นขยะอันตรายหรือขยะมีพิษ ที่ไม่สามารถย่อยสลายตามธรรมชาติได้

            จากการศึกษาวิจัยพบว่า ในหลายประเทศแถบยุโรปตะวันตกได้มีการออกกฎหมายรองรับ เพื่อแก้ไขปัญหาข้างต้นมานานแล้ว มีประเทศกว่า 35 ประเทศ 23 มลรัฐในสหรัฐอเมริกา และ 6 รัฐ ในแคนนาดา ที่มีการออกกฎหมายว่าด้วยการจัดการซากผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์มาบังคับใช้ ส่วนประเทศในแถบเอเชียมีประเทศญี่ปุ่น สาธารณรัฐเกาหลีใต้ และสาธารณรัฐจีน (ไต้หวัน) ที่ได้ดำเนินการเรื่องนี้มาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1990 ส่วนสาธารณรัฐประชาชนจีนได้ออกกฎหมาย (Regulations for the Administration of the recovery and disposal of waste electric and electronic products 2009) มีผลบังคับใช้ในปี พ.ศ. 2554 และสาธารณรัฐอินเดียได้ออกกฎหมาย The e-waste (Management and Handling) rules มีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2555 ในกลุ่มประเทศอาเซียนมีเพียงสาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนามและราชอาณาจักรกัมพูชาเท่านั้น ที่มีกฎหมายด้านการจัดการซากผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์บังคับใช้  สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนามนับเป็นประเทศแรกในอาเซียนที่ได้ออกกฎหมายโดยใช้หลักการขยายความรับผิดชอบของผู้ผลิต  มาใช้ในการจัดการกับขยะหรือซากผลิตภัณฑ์ที่เป็นของเสียอันตราย โดยรัฐบาลเวียดนามได้ออกกฎหมาย Decision No.50/2013 of the Prime Minister on Prescribing Retrieval and Disposal of Discarded Products มาบังคับใช้ในปี พ.ศ. 2556 และยังมีประเทศที่กำลังอยู่ในระหว่างการออกกฎหมาย เช่น สหพันธรัฐมาเลเซีย สาธารณรัฐอินโดนีเซีย รวมถึงสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว หากประเทศไทย ยังคงเพิกเฉยกับการออกกฎหมาย อาจจะทำให้ประเทศไทยล้าหลังกว่าประเทศอื่น ๆ ในแถบเอเชียได้ และปัญหาดังกล่าวจะไม่ได้รับการแก้ไขอย่างถูกต้อง

            ปัญหาการจัดการซากผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ในประเทศไทยต้องใช้มาตรการทางกฎหมายเข้ามาช่วยในการแก้ไข ดังนั้น ภาครัฐจึงต้องเร่งบังคับใช้ร่างพระราชบัญญัติการจัดการซากผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้าและอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. … และเพื่อให้ปัญหาดังกล่าวได้รับการแก้ไขอย่างถูกต้อง ก่อนที่จะมีการบังคับใช้กฎหมาย หน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องให้ข้อมูลที่ถูกต้อง แนวทางปฏิบัติที่ชัดเจน แก่ประชาชน ผู้ประกอบการ หรือผู้ที่เกี่ยวข้องในทุกภาคส่วน เพราะถึงแม้ว่าจะสามารถออกกฎหมายได้จริง หากประชาชนไม่เข้าใจในหลักการและเหตุผลของกฎหมายก็อาจนำไปสู่ปัญหาการไม่ให้ความร่วมมือในการส่งคืนซากผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ได้ และผู้วิจัยเห็นว่าการจัดการซากผลิตภัณฑ์เครื่องใช้ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ถือได้ว่าเป็นปัญหาสำคัญในระดับภูมิภาคอาเซียนด้วยเช่นเดียวกัน ดังนั้นควรมีความตกลงในการแก้ไขปัญหาร่วมกันเพื่อเป็นการกำหนดแนวปฏิบัติให้แก่ประเทศสมาชิกอาเซียน ในการจัดทำกฎหมาย หรือแก้ไขกฎหมายภายในที่มีอยู่ให้สอดคล้องกัน เป็นไปในทิศทางเดียวกันเพื่อแก้ไขปัญหาร่วมกันอย่างยั่งยืน