รัฐวิสาหกิจกับประโยชน์สาธารณะ: กรณีกฎหมายการแข่งขันทางการค้า

บทคัดย่อ

             บทความนี้มุ่งกล่าวถึงประเด็นอันเกี่ยวกับหน่วยงานของรัฐประเภทหนึ่งที่รู้จักกันโดยทั่วไปในนามของ ‘รัฐวิสาหกิจ’ และ ‘ประโยชน์สาธารณะ’ ที่รัฐวิสาหกิจต่าง ๆ ต้องคำนึงถึงในประกอบธุรกิจ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง รัฐวิสาหกิจประเภทที่รัฐมิได้เป็นผู้ถือหุ้นทั้งหมด แต่มีการถือครองหุ้นโดยเอกชนในสัดส่วนที่ใกล้เคียงกันจากการกระจายหุ้นในตลาดหลักทรัพย์ ดังเช่น บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) ในปัจจุบัน โดยนำบทบัญญัติของกฎหมายการแข่งขันทางการค้าของประเทศไทย 2 ฉบับ ได้แก่ พระราชบัญญัติการแข่งขันทางการค้า พ.ศ. 2542 และพระราชบัญญัติการแข่งขันทางการค้า พ.ศ. 2560 มานำเสนอในเชิงรูปธรรม

            กฎหมายการแข่งขันทางการค้าของประเทศไทยดังกล่าว มุ่งคุ้มครองและส่งเสริมให้มีการประกอบธุรกิจอย่างเสรีและเป็นธรรม โดยมีบทบัญญัติต่าง ๆ ในการตรวจสอบและป้องกันมิให้เกิดการกระทำอันเป็นการขัดขวางการประกอบธุรกิจอย่างเสรีและเป็นธรรมดังกล่าวในรูปแบบต่าง ๆ อย่างไรก็ตาม กฎหมายการแข่งขันทางการค้าของประเทศไทยทั้ง 2 ฉบับนี้ ต่างก็ยกเว้นไม่ใช้บังคับกับรัฐวิสาหกิจทั้งหลาย รวมทั้ง รัฐวิสาหกิจประเภท บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) โดยถึงแม้ได้มีการพยายามแก้ไขปัญหาดังกล่าวในพระราชบัญญัติการแข่งขันทางการค้า พ.ศ. 2560 อันเป็นกฎหมายที่ใช้บังคับอยู่ในปัจจุบัน แต่ผู้เขียนเห็นว่านอกจากที่ปัญหาเดิมยังไม่ได้รับการแก้ไขอย่างสมบูรณ์แล้ว อาจมีปัญหาใหม่เกิดขึ้นตามมาอีกด้วย

            จากการศึกษา ผู้เขียนพบว่ากฎหมายการแข่งขันทางการค้าเป็นกฎหมายประเภทหนึ่งที่มุ่งคุ้มครองประโยชน์สาธารณะอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ดังนั้น การยกเว้นการบังคับใช้กับรัฐวิสาหกิจ จึงควรได้รับการพิจารณาอย่างรอบคอบ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง รัฐวิสาหกิจประเภท บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) โดยเมื่อไม่ต้องอยู่ภายใต้กลไกการตรวจสอบและป้องกันต่าง ๆ ของกฎหมายการแข่งขันทางการค้าแล้ว ผลประโยชน์ที่ได้รับไม่ได้ตกอยู่กับรัฐทั้งหมด แต่ตกอยู่กับเอกชนผู้ถือหุ้นด้วย โดยผู้เขียนจะได้นำเสนอรายละเอียดต่างๆ พร้อมข้อเสนอแนะที่อาจเป็นประโยชน์อย่างเป็นลำดับต่อไป