นโยบายชายแดนของไทยท่ามกลางวิกฤตการณ์ข้ามแดนจากเมียนมา

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อวิเคราะห์นโยบายชายแดนของประเทศไทยในบริบทที่เผชิญผลกระทบจากวิกฤตการณ์ในประเทศเมียนมา ภายหลังการรัฐประหารเมื่อ พ.ศ. 2564 ซึ่งก่อให้เกิดปัญหาข้ามพรมแดนในหลายมิติ ทั้งด้านมนุษยธรรม ความมั่นคง และภัยคุกคามข้ามชาติ โดยใช้ระเบียบวิธีการศึกษาเชิงคุณภาพผ่านการวิเคราะห์ข้อมูลทุติยภูมิจากเอกสารทางวิชาการ รายงานของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง องค์กรพัฒนาเอกชน และสื่อมวลชน ครอบคลุมช่วงเวลาระหว่าง พ.ศ. 2564–2567 โดยเน้นพื้นที่ชายแดนไทย–เมียนมา ผลการศึกษาพบว่า การบริหารจัดการชายแดนของไทยยังคงให้น้ำหนักกับมิติด้านความมั่นคงของรัฐมากกว่าหลักสิทธิมนุษยชน นำไปสู่ข้อจำกัดในการคุ้มครองผู้พลัดถิ่นและผู้ลี้ภัย อีกทั้งยังตอบสนองต่อสถานการณ์ในลักษณะเฉพาะกิจ (ad hoc) โดยขาดกรอบกฎหมายหรือกลไกที่เป็นระบบ ซึ่งก่อให้เกิดปัญหาในด้านความไม่แน่นอนของมาตรการ การขาดมาตรฐานร่วมในการปฏิบัติ และความไม่ต่อเนื่องของการจัดการในระยะยาว ขณะเดียวกัน บทความยังชี้ให้เห็นถึงข้อจำกัดเชิงนโยบายในการรับมือกับภัยคุกคามข้ามชาติ โดยเฉพาะอาชญากรรมในพื้นที่ชายแดน บทความนำเสนอการวิเคราะห์ทั้งในระดับโครงสร้างนโยบายและกลไกการปฏิบัติ พร้อมเปรียบเทียบนโยบายชายแดนของประเทศเพื่อนบ้าน เช่น อินเดีย ลาว และบังกลาเทศ เพื่อเสนอแนวทางปรับปรุงระบบนโยบายของไทยในระยะยาว โดยเน้นความสมดุลระหว่างอธิปไตยของรัฐกับหลักสิทธิมนุษยชน นอกจากนี้ยังชี้ให้เห็นว่าบทบาทของภาคประชาสังคมมีความสำคัญต่อการเติมเต็มช่องว่างของรัฐในทางปฏิบัติ และควรได้รับการยกระดับให้เป็นหุ้นส่วนเชิงนโยบายอย่างเป็นทางการ