การเพิกถอนสิทธิอาศัย

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงข้อจำกัดของกฎหมายว่าด้วยการเพิกถอนสิทธิอาศัยตาม ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ที่มิได้บัญญัติให้ครอบคลุมถึงปัญหาที่เกิดจากการให้สิทธิอาศัย เปรียบเทียบกับเพิกถอนสิทธิอาศัยตามประมวลกฎหมายแพ่งฝรั่งเศสและเยอรมัน

จากการศึกษาเรื่องการเพิกถอนสิทธิอาศัยนั้น พบว่า บทบัญญัติของกฎหมายลักษณะอาศัยตาม ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ในมาตรา 1402 ถึงมาตรา 1409 ได้กล่าวถึงเฉพาะการสิ้นสุดชองสิทธิอาศัยในกรณีทั่วไป แต่ไม่ได้บัญญัติถึงการเพิกถอนอาศัยในกรณีที่ระยะเวลาในการให้อาศัยยังไม่สิ้นสุดลง ไม่ว่าการให้สิทธิอาศัยนั้นเป็นแบบมีกำหนดระยะเวลาหรือตลอดชีวิตของผู้อาศัยแล้วเกิดปัญหาต่างๆ ขึ้น เช่น กรณีผู้อาศัยกระทำการเป็นปฏิปักษ์หรือประพฤติเนรคุณต่อผู้ให้อาศัย หรือกรณีผู้อาศัยสามารถหาที่อยู่ใหม่ได้ด้วยทุนทรัพย์ของผู้อาศัยเอง แต่ยังใช้สิทธิอาศัยในโรงเรือนของผู้อาศัย โดยไม่คำนึงถึงความเดือดร้อนของผู้ให้อาศัย หรือกรณีผู้ให้อาศัยมีความจำเป็นในอันที่จะต้องใช้ประโยชน์ในโรงเรือนที่ให้อาศัย ไม่ว่าจะเนื่องจาก ความจำเป็นในทางเศรษฐกิจหรือมีความจำเป็นอื่นใดที่จะต้องใช้ประโยซน่ในโรงเรือนนั้น หรือกรณีผู้อาศัยไม่ใช้ประโยชน์ในโรงเรือนนั้นแล้ว แต่ไม่ยอมสละสิทธิในการอาศัย หรือกรณีที่ผู้ให้อาศัยพลั้งเผลอมิได้ระบุไว้ในสัญญาให้สิทธิอาศัยว่า ให้เป็นการเฉพาะตัวของผู้อาศัยแล้วผู้อาศัยนำบุคคลในครอบครัวหรือบุคคลในครัวเรือนมาอาศัยอยู่ด้วย แต่บทบัญญัติของกฎหมายดังกล่าว ไม่ได้บัญญัติถึงการแกัปัญหาในกรณีดังกล่าวไว้ แต่ในประมวลกฎหมายแพ่งของฝรั่งเศสและเยอรมัน ซึ่งไทยได้น่ามาเป็นแม่แบบในการร่างกฎหมาย รวมทั้งกฎหมายลักษณะอาศัยนั้น ได้บัญญัติถึงวิธีการแกัปัญหาในลักษณะดังกล่าวไว้ โดยประมวลกฎหมายแพ่งฝรั่งเศส ได้บัญญัติให้การได้มาหรือสูญสิ้นไปของสิทธิอาศัยเป็นไปในลักษณะเดียวกันกับสิทธิเก็บกิน โดยบัญญัติไว้ในมาตรา 625 มีใจความว่า สิทธิในการใช้และสิทธิอาศัย จะได้มาหรือสูญสิ้นไปในลักษณะเดียวกับสิทธิเก็บกิน ซึ่งบทบัญญัติของสิทธิเก็บกินบัญญัติไวิในมาตรา 618 วรรคสุดท้ายว่า “ไม่ว่ากรณีใดๆ ในกรณีที่เกิดเหตุร้ายแรงแห่งกรณี ศาลอาจมีคำสั่งให้การใช้สิทธิเก็บกินสิ้นสุดลงอย่างสมบูรณ์ หรือให้เจ้าของทรัพย์เรียกคืนซึ่งสิทธิในทรัพย์ที่เป็นวัตถุแห่งสิทธิ โดยผู้ให้ใช้สิทธิทำการชดเชยสิ่งที่ผู้ใช้สิทธิได้กระทำลงไปเป็นรายปีหรือเงินจำนวนหนึ่งแก่ผู้ทรงสิทธิ หรือตัวแทนที่ชอบด้วยกฎหมาย จนถึงเวลาที่สิทธินั้นควรจะสิ้นสุดลง” ส่วนประมวลกฎหมายแพ่งเยอรมันไม่ได้บัญญัติการสิ้นสุดของสิทธิอาศัยไวโดยตรงเช่นกัน แต่บัญญัติไว้ใน มาตรา 1093 ที่กำหนดให้นำบทบัญญัติเรื่องสิทธิเก็บกินมาใช้ในกรณีมีเหตุจำเป็น ซึ่งเมื่อพิจารณาเกี่ยวกับการระงับสิ้นไปของสิทธิเก็บกินที่อาจเกี่ยวข้องกับการเพิกถอนสิทธิอาศัย เห็นว่าบทบัญญัติในมาตรา 1054 ประมวลกฎหมายแพ่งเยอรมันน่าจะเป็นบทบัญญัติที่น่ามาใช้บังคับได้ ซึ่งบทบัญญัติมาตรา 1054 บัญญัติว่า ถ้าผู้ทรงสิทธิเก็บกินปฏิบัติตนเป็นปฏิปักษ์กับสิทธิของเจ้าของทรัพย์ในระดับที่ร้ายแรงและแม้ว่าเจ้าของทรัพย์จะได้แจ้งเตือนการเป็นปฏิปักษ์นั้นแล้ว แต่ผู้ทรงสิทธิยังคงปฏิบัติตนในทางที่เป็นปฏิปักษ์ และทำความเสียหายแก่สิทธิของเจ้าของทรัพย์ ในกรณีเช่นว่านี้ เจ้าของทรัพย์อาจร้องขอต่อศาลให้สิทธิเก็บกินนั้นสิ้นสุดลง บทบัญญัติดังกล่าว ให้อยู่ภายใต้บังคับมาตรา 1052

ดังนั้น ผู้เขียนจึงมีข้อเสนอแนะให้มีการปรับปรุงแก้ไขบทบัญญัติของกฎหมายในประมวลกฎหมาย แพ่งและพาณิชย์ บรรพ 4 ลักษณะ 5 ว่าด้วยอาศัย ให้ครอบคลุมถึงกรณีผู้อาศัยกระทำการเป็นปฏิปักษ์ต่อผู้ให้อาศัยหรือให้สิทธิผู้ให้อาศัยในการพิจารณาถึงตัวบุคคลที่จะเข้ามาใช้สิทธิอาศัยในโรงเรือน หรือให้สิทธิแก่ผู้ให้อาศัยในการที่จะยื่นคำร้องต่อศาลขอให้การอาศัยสิ้นสุดลงเมื่อเกิดกรณีร้ายแรงไม่ว่าจะเกี่ยวกับทรัพย์สินที่ให้อาศัย หรือความต้องการที่จะต้องใช้ประโยชน์ในโรงเรือนนั้นเช่นเดียวกันกับประมวลกฎหมายแพ่งของฝรั่งเศส และเยอรมันต่อไป