THE DISPUTE SETTLEMENT MECHANISM OF ASEAN, DOES IT WORK?

บทคัดย่อ

การรวมตัวกันเพื่อสร้างความเจริญรุ่งเรืองและความมั่นคงร่วมกันของประเทศในภูมิภาคอาเซียนถือว่าเป็นภาระอันยิ่งใหญ่ที่มีความท้าทายหลายประการ หนึ่งในนั้นคือ ประเด็นเรื่องของการระงับข้อพิพาท โดยอาเซียนมีเป้าหมายให้มีวิธีระงับข้อพิพาทในทุกด้านที่มีความร่วมมือกัน ดังปรากฎความอยู่ในกฎบัตรอาเซียนและสนธิสัญญาที่มีอยู่ก่อนหน้านั้น หากว่ากันตามรูปแบบแล้ว นับได้ว่าอาเซียนประสบความสำเร็จในการสร้างกลไลการระงับข้อพิพาทเพื่อให้ประเทศสมาชิกสามารถยุติข้อขัดแย้งระหว่างกันได้ในหลากหลายวิธี กล่าวคือ มีวิธีระงับข้อพิพาทด้วยการเจรจาฉันท์มิตร  การปรึกษาหารือ การใช้คนกลางที่มีความน่าเชื่อถือ การไกล่เกลี่ย การประนีประนอม ไปจนวิธีกึ่งกระบวนการยุติธรรมอย่างอนุญาโตตุลาการ หากแต่ไม่มีกระบวนการทางศาล วิธีการระงับข้อพิพาทเหล่านี้ถือเป็นความหลากหลายในทางเลือกที่ประเทศสมาชิกได้ร่วมกันตกลงให้มีขึ้นเพื่อให้ประเทศสมาชิกใช้แก้ปัญหาความขัดแย้งอย่างสันติและฉันท์มิตร  กลไกในการระงับข้อพิพาทเหล่านี้ได้บัญญัติอยู่ในสนธิสัญญามิตรภาพและความร่วมมือแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พ.ศ. 2519 พิธีสารว่าด้วยกลไลระงับข้อพิพาทของอาเซียน พ.ศ. 2547 พิธีสารของกฎบัตรอาเซียนว่าด้วยกลไลระงับข้อพิพาท พ.ศ. 2553  แต่อย่างไรก็ตาม ประเทศสมาชิกที่ลงนามรับรองพิธีสารดังกล่าวไม่ใช้กลไลที่ตนเองรับรอง แต่กลับไปใช้กระบวนการระงับข้อพิพาทที่ตนมีความไว้วางใจมากกว่า เช่น การนำคดีสู่องค์การการค้าโลก หรือศาลยุติธรรมนานาชาติ ทั้งนี้ถ้าหากไม่สามารถที่จะบังคับให้ภาคีสมาชิกใช้สนธิสัญญาที่ตนเองร่วมรับรองได้ ก็ไม่อาจที่จะเพิ่มคุณค่าในทางปฏิบัติภายใต้พิธีสารของอาเซียนที่กำหนดกันขึ้นมาเพื่อใช้ในการยุติข้อพิพาทระหว่างกัน บทความนี้จึงค้นหาถึงเหตุผลที่ประเทศสมาชิกไม่เลือกใช้กลไลการระงับข้อพิพาทของอาเซียนและพบว่าในตัวกลไลเองนั้นมีความบกพร่องในเรื่องของระยะเวลาอันจำกัดในการทำสรุปรายงานของคณะกรรมการผู้พิจารณาตัดสินข้อพิพาท และความเชื่อมั่นว่าจะสามารถนำกลไกต่างๆที่มีมาใช้เพื่อยุติข้อพิพาทได้จริงหรือไม่