องค์ความรู้ของการจัดการที่เข้มแข็งในศิลปะการแสดงลิเกล้านนา: กรณีศึกษาคณะลิเกมีชัยนาฏศิลป์ อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาของลิเกล้านนารูปแบบศิลปะการแสดงของลิเกคณะมีชัยนาฏศิลป์ อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ และถอดองค์ความรู้ของการจัดการที่เข้มแข็งในศิลปะการแสดงลิเกล้านนาของคณะลิเกมีชัยนาฏศิลป์ ที่ดำเนินงานแสดงลิเกมามากกว่า 68 ปีและยังคงดำเนินการอยู่ โดยศึกษาเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับลิเกและลิเกล้านนา ใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกจากผู้มีส่วนเกี่ยวข้องโดยตรงกับลิเกล้านนาและคณะลิเกมีชัยนาฏศิลป์ ผลการวิจัยพบว่า ลิเกล้านนารับศิลปะการแสดงลิเกมาจากภาคกลางโดยครูสะอิ้ง โสพิศ และเกิดเป็นคณะลิเกล้านนา ที่มีเอกลักษณ์ของตนเอง คือ การเจรจาด้วยภาษาล้านนา ใช้เพลงพื้นเมือง จ๊อย ซอในการแสดง เรื่องที่แสดงใช้เรื่องชาดกนอกนิบาตหรือเรื่องธรรมพื้นเมือง  สำหรับลิเกมีชัยนาฏศิลป์ ก่อตั้งโดยนายบุญมี ใบงิ้ว ตั้งแต่ปีพ.ศ.2498 ต่อมาภายหลังนายบุญมีอายุมากขึ้นลูกๆจึงดำเนินการต่อ ปัจจุบันนายเจริญ ใบงิ้ว และนางทิตยา พฤฒิศิลป์ โอโน ลูกชายและลูกสาวเป็นผู้บริหารจัดการ โดยรูปแบบการแสดงที่ยังคงเอกลักษณ์ของลิเกล้านนา จากการวิจัยพบองค์ความรู้ของการจัดการที่เข้มแข็งของคณะลิเกมีชัยนาฏศิลป์ประกอบด้วย

            1. องค์ความรู้ด้านการแสดงที่สร้างความพึงพอใจให้กับผู้ชม ที่สอดคล้องกับแนวคิดและทฤษฎีความพึงพอใจ ประกอบด้วย ทีมนักแสดงที่มีความสามารถด้านการแสดงสูง สามารถร้องเพลงพื้นเมือง จ๊อย ซอ เพลงลูกทุ่ง การร่ายรำการเต้นที่สวยงาม การแสดงสมบทบาท  มีองค์ประกอบในการแสดงบนเวทีตามแบบการแสดงลิเก คือ เครื่องแต่งกาย ฉากและเวทีสวยงาม มีทีมแสงเสียงและเวทีเป็นของตนเอง มีเรื่องในการแสดงที่หลากหลายในแต่ละเรื่องจะเน้นความสนุกสนาน ตลก ดำเนินเรื่องกระชับ ผู้นำมีความรู้ความเข้าใจและมีทัศนคติที่ดีต่อศิลปะการแสดงลิเก และมีความต้องการสืบทอดศิลปะการแสดงลิเก 

            2. องค์ความรู้ด้านการบริหารภายในคณะที่สร้างความพึงพอใจให้สมาชิกในคณะที่สอดคล้องกับแนวคิดและทฤษฎีการทำงานเป็นทีมที่ประสบผลสำเร็จ คือ1) มีระบบการบริหารเป็นทีมที่ทุกคนมีส่วนร่วม สมาชิกสามารถมีส่วนการตัดสินใจเลือกในเรื่องต่างๆ 2) ทีมงานมีโอกาสในความก้าวหน้าเท่าเทียมกัน ในการแสดง 3) ทีมงานได้รับการยอมรับและเป็นส่วนหนึ่งของคณะ รวมทั้งผู้บริหารทีมงานและสมาชิกมีความผูกพันกันในลักษณะ เครือญาติลุงหลาน พ่อลูก ครูกับศิษย์ 4) ทีมงานได้รับการยกย่องชมเชย เกิดความภาคภูมิใจ  5) ในด้านค่าตอบแทนที่เป็นตัวเงินซึ่งเป็นแรงจูงใจในการทำงานอย่างหนึ่ง คณะลิเกมีชัยนาฎศิลป์ มีหลักยึดมาตั้งแต่สมัยนายบุญมีผู้ก่อตั้งคือ ไม่มีการติดค้างค่าตอบแทนผู้แสดงและยังปฏิบัติเช่นนั้นมาตลอดจนถึงปัจจุบัน

ผู้วิจัยเห็นว่า หากคณะลิเกหรือคณะการแสดงศิลปะพื้นบ้านนำองค์ความรู้นี้ไปใช้ในการบริหารจัดการ รวมทั้งร่วมมือกับภาคประชาสังคมสร้างโครงการและเปิดโอกาสให้มีการเรียนรู้ศิลปะการแสดงพื้นบ้านล้านนาในวงกว้างแก่ชุมชนจะเป็นการช่วยอนุรักษ์และสืบสานให้งานการแสดงลิเกและศิลปะพื้นบ้านรวมทั้งศิลปินผู้สร้างงานให้สามารถดำรงอยู่ในสังคมได้ต่อไป