อุดมการณ์ความเป็น “เด็ก” ที่สะท้อนผ่านการเรียนการสอนการรู้เท่าทันสื่อดิจิทัล
Article Sidebar
เผยแพร่แล้ว:
ม.ค. 11, 2021
คำสำคัญ:
การรู้เท่าทันสื่อ สื่อดิจิทัล ภูมิรู้ดิจิทัล เด็ก สื่อออนไลน์
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้อภิปรายอุดมการณ์เรื่อง ‘เด็กดี’ ที่ถูกหล่อหลอมจากประสบการณ์การใช้สื่อออนไลน์ของเด็กในสังคมไทย การวิพากษ์นโยบายทางการศึกษา และการเรียนการสอนเรื่องการรู้เท่าทันสื่อดิจิทัล โดยจากการศึกษาพบว่า เด็กและเยาวชนไทยมีอิสระบนพื้นที่ในโลกออนไลน์ในระดับสูง อีกทั้งยังเป็นกลุ่มคนที่กล้าเผชิญความท้าทายต่าง ๆ ที่มีความความเสี่ยงและมีศักยภาพในการจัดการปัญหา และความท้าทายต่าง ๆ จนเกิดเป็นภูมิรู้ดิจิทัล แต่ในพื้นที่ออฟไลน์สถาบันทางสังคมโดยเฉพาะสถาบันการศึกษา รัฐ ครอบครัว และ สถาบันสื่อได้สถาปนาอุดมการณ์ความเป็นเด็กไม่ดีที่อ่อนแอในการรับมือกับอันตรายที่มากับออนไลน์ ด้วยการออกมาตรการควบคุมการเข้าถึงสื่อของเด็กเพื่อป้องกันปัญหา ส่วนการเรียนการสอนการรู้เท่าทันสื่อก็ได้ถูกครอบงำด้วยอุดมการณ์ความเป็นเด็กแบบสากล การสร้างภูมิรู้ดิจิทัลจึงเป็นแนวทางในการพัฒนาเด็กและเยาวชนกับการใช้สื่อในยุคดิจิทัลซึ่งต้องมีการศึกษาวิจัยต่อไป
Article Details
How to Cite
แก้วสีนวล ส. ., ธรรมปัญญา อ. ., & จิตตคุตตานนท์ ล. . (2021). อุดมการณ์ความเป็น “เด็ก” ที่สะท้อนผ่านการเรียนการสอนการรู้เท่าทันสื่อดิจิทัล. วารสารมหาวิทยาลัยพายัพ, 30(2), 31–47. https://doi.org/10.14456/pyuj.2020.16
บท
บทความวิชาการ
References
กระทรวงศึกษาธิการ (2551). หลักสูตรแกนกลางขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551, สืบค้นเมื่อ 9 พฤศจิกายน 2563. http://academic.obec.go.th/newsdetail.php?id=75.
กรมสุขภาพจิต (2563). Cyberbullying: ระรานออนไลน์ ร้ายล้านวิว, สืบค้นเมื่อ 8 กรกฎาคม 2563. https://www.etda.or.th/content/stop-cyberbullying-2019.html?fbclid=IwAR1N6 DSiZbfH98WaSQWnrbIH5eRq2MV5CzX7fYGxuCJl5QRfSqbOPne9AFA.
เกณิกา จิรัชยา และทิพย์ภา เชษฐ์เชาวลิต (2558). ผลของโปรแกรมการเสริมสร้างความ เข้มแข็งทางจิตใจของวัยรุ่นตอนต้นในโรงเรียนแห่งหนึ่งของจังหวัดสงขลา. วารสารการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิต 29(3), 113-124.
นันทิยา ดวงภุมเมศ และนิธิดา แสงสิงแก้ว (2563). การรู้เท่าทันสื่อสารสนเทศและดิจิทัล:“หลักการ” และ “เครื่องมือ” เพื่อเสริมสร้างเด็กและเยาวชนพลเมืองรู้เท่าทันสื่อ. วารสารนิเทศศาสตรปริทัศน์, 24(3), 54-67.
พรรษาสิริ กุหลาบ. (2563). การส่งเสริมการรู้เท่าทันสื่อสารสนเทศและดิจิทัลสำหรับเด็กและเยาวชน: กรณีศึกษาจากเกาหลีใต้ สิงคโปร์ และ สหราชอาณาจักร. วารสารศาสตร์, 13 (2), 130-165.
พระอรรถชาติ อตฺถชาโต (เดชดํารง) และขันทอง วัฒนะประดิษฐ์. (2563). 5 พลังแห่งการร่วมแก้ปัญหาการรังแกผ่านโลกไซเบอร์ของเยาวชนไทยผ่านฐานคิดทางพุทธสันติวิธี.วารสารสันติศึกษาปริทรรศน์ มจร, 8(sup), 255-268.
พฤฒิพงศ์ เพ็งศิริ. (2014). การพัฒนากระบวนความคิดกลุ่มเยาวชนผ่านนวัตกรรมการศึกษาด้วยเกม คอมพิวเตอร์หมากรุกไทย. วารสารร่มพฤกษ์, 32(2), 125-150.
ปิยนันท์ พูลโสภา. (2017). การพัฒนาการเล่นเพื่อการเรียนรู้ของเด็กปฐมวัยในศตวรรษ ที่ 21. วารสารศึกษาศาสตร์ปริทัศน์, 32(1), 20-20.
สถาบันพัฒนาบุคลากรภาครัฐด้านดิจิทัล. (2560). (ร่าง) แผนพัฒนารัฐบาลดิจิทัลของประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔, สืบค้นเมื่อ 8 กรกฎาคม 2563. https://www.dga.or.th/upload/download /file_7df9587e0256b460788797538defac45.pdf.
สำนักงานคณะกรรมการดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2562). ดีอี เร่งติดตามสถานะดิจิทัลของไทยพร้อมเปิดตัวผลสำรวจการรู้เท่าทันสื่อดิจิทัลของไทยและระดับความรู้ด้านดิจิทัลเป็นครั้งแรก, สืบค้นเมื่อ 10 พฤศจิกายน 2563. https://tdga.dga.or.th/index.php/th/tdga-digital-km/public-documents.
Biesta, G. J. (2013). Beautiful risk of education. London: Routledge.
Boontinand, V. (2015). The construction of democratic and autonomous citizens in a progressive Thai school: Possibilities and challenges. Thammasat Review, 18 (2), 18-39.
Buckingham, D. (2000). After the death of childhood. Cambridge: Polity Press.
Buckingham, D. (2007). Media education goes digital: an introduction. Learning, Media and technology, 32(2), 111-119.
Buckingham, D. (2010). Defining digital literacy. In Bachmair B. (eds), Medienbildung in neuen Kulturräumen. https://doi.org/10.1007/978-3-531-92133-4_4.
Buckingham, D. (2013). Making sense of the ‘Digital Generation’: Growing up with digital media. Self & Society, 40(3), 7-15.
Darvin, R. (2017). Language, ideology, and critical digital literacy. In Language, education and technology, encyclopedia of language and education, Vol. 9, 17-30.
d'Haenens, L., Vandoninck, S., & Donoso, V. (2013). How to cope and build online resilience? Retrieved July 19, 2020, from http://eprints.lse.ac.uk/48115/1/How%20to%20cope %20and%20build%20 online%20resilience%20(lsero).pdf.
Digi Cybersafe. (2015). Growing digital resilience among Malaysian school children on staying safe online. Retrieved July 19, 2020, from https://digi.cybersafe.my/files /article /CyberSAFE_Survey_Report_2015_en.pdf.
Garista, P. & Pocetta, G. (2014). Digital resilience: meanings, epistemologies, and methodologies for lifelong learning? Retrieved July 19, 2020, from https://www.researchgate.net /profile/Patrizia_Garista2/publication/269628593_Digital_Resilience_meanings_epistemologies_and_methodologies_for_lifelong_learning/links/549002d00cf225bf66a80a3e/Digital-Resilience-meanings-epistemologies-and-methodologies-for-lifelong-learning.pdf.
Görzig, A. (2019). A socio-ecological perspective of adolescents’ risk and resilience online. Retrieved July 22, 2020, from http://repository.uwl.ac.uk/id/eprint/6409/.
Green, L. R. (2014). Children’s' digital literacies: A contested space, Retrieved July 19, 2020, https://ro.ecu.edu.au/ecuworkspost2013/685/.
Hammond, S. P. & Cooper, N. J. (2015). Embracing powerlessness in pursuit of digital resilience: Managing cyber-literacy in professional talk. Youth & Society, 47(6), 769-788.
Hasebrink, U., Livingstone, S., Haddon, L., and Olafsson, K., (Eds.). (2009). Comparing children’s online opportunities and risks across Europe: Cross-national comparisons for EU Kids Online, Retrieved July 22, 2020, http://eprints.lse.ac.uk/24368/1/D3.2_Report-Cross_national_comparisons-2nd-edition.pdf.
Lee, J. T. (2015). Soft power and cultural diplomacy: Emerging education hubs in Asia. Comparative Education, 51(3), 353-374.
Li, Q. (2010). Cyberbullying in high schools: A study of students' behaviors and beliefs about this new phenomenon. Journal of Aggression, Maltreatment & Trauma, 19(4), 372-392.
Livingstone, S. (2009). Children and the Internet. Cambridge: Polity Press.
Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., & Ólafsson, K. (2011). EU kids online II: Final report 2011, Retrieved July 18, 2020, http://eprints.lse.ac.uk/39351/.
Livingstone, S. (2013). Online risk, harm, and vulnerability: Reflections on the evidence base for child Internet safety policy. ZER: Journal of Communication Studies, 18 (35), 13-28.
Livingstone, S., Mascheroni, G., & Staksrud, E. (2015). Developing a framework for researching children’s online risks and opportunities in Europe, Retrieved July 18, 2020, from http://eprints.lse.ac.uk/64470/1/__lse.ac.uk_storage_LIBRARY_Secondary_libfile_shared_repository_Content_EU%20Kids%20Online_EU%20Kids%20Online_Developing%20framework%20for%20researching_2015.pdf.
Livingstone, S. (2019). EU kids online, Retrieved July 18, 2020, from https://onlinelibrary.wiley.com /doi/abs/10.1002/9781118978238.ieml0065.
Lo, W. Y. W. (2011). Soft power, university rankings and knowledge production: Distinctions between hegemony and self‐determination in higher education. Comparative Education, 47 (2), 209-222.
Majhanovich, S. (2014). Neo-liberalism, globalization, language policy and practice issues in the Asia-Pacific region. Asia Pacific Journal of Education, 34 (2), 168-183.
Nedtranon, O. (2020). "พลังอำนาจแห่งชาติซอฟต์พาวเวอร์ของไทยในศตวรรษที่ 21. National Defence Studies Institute Journal, 11 (1): 33-47.
Nguyen, P. M., Elliott, J. G., Terlouw, C., & Pilot, A. (2009). Neocolonialism in education: Cooperative learning in an Asian context. Comparative education, 45(1), 109-130. Njenga, J. K. (2018). Digital literacy: The quest of an inclusive definition. Reading & Writing, 9 (1): 1-7.
Nye, J. (2005). Soft power and higher education. In Forum for the Future of Higher Education (Archives), 11-14.
Organization for Economic Co-operation and Development. (2016). Education in Thailand: An OECD-UNESCO perspective. Retrieved November 8, 2020, from https://www.oecd.org /publications/education-in-thailand-9789264259119-en.htm.
Przybylski, A. K., Mishkin, A., Shotbolt, V., & Livingston, S. (2014). A Shared Responsibility: Building Children’s Online Resilience (research paper). Virgin Media, University of Oxford and The Parent Zone, UK.
Ramorn Yampratoom. (2016). Importance of Play on Child Development. Journal of Preventive Medicine Association of Thailand, 275-281.
Reynolds, L. & Parker L. (2018). Digital resilience: Stronger citizens online, Retrieved July 19, 2020, from https://www.isdglobal.org/wp-content/uploads/2018/05/Digital_Resilience _Project_Report.pdf.
Romanowski, M. H. (2020). CAEP Accreditation: Educational neocolonialism and non-US teacher education programs. Higher Education Policy, 1-19.
Staksrud, E., Ólafsson, K and Livingstone, S. (2013). Does the use of social networking sites increase children’s risk of harm? Computers in human behavior, 29 (1), 40-50.
Staksrud, E. (2016). Children in the online world: Risk, regulation, rights. New York: Routledge.
Sujittra Kaewseenual. (2018). Risky opportunities: Developing children’s resilience through digital literacy in Thailand. Doctor of Philosophy in Screen & Media Studies, The University of Waikato.
Sujittra Kaewseenual & Udomluck Thampanya. (2020). Digital resiliency: The vision of transforming educational policy to enhance digital literacy for Thai children. วารสารการสื่อสารมวลชน, 8 (1), 75-99.
Telenor Group. (2015). Building digital resilience. Retrieved August 5, 2020, from. https://www.telenor.com/wpcontent/uploads/2013/04/Telenor-report-Building-Digital-Resilience.pdf.
Tesar, M. (2014). Reconceptualising the child: Power and resistance within early childhood settings. Contemporary Issues in Early Childhood, 15 (4), 360-367.
Tesar, M. (2016). Children’s power relations, resistance, and subject positions. In Encyclopedia of educational philosophy and theory (pp. 1-6). Singapore, Nature Singapore Pte Ltd. doi 10.1007/978-981-287-532-7_267-1.
Tesar, M. (2017). Childhood undergrounds: Power, resistance, secrets, objects, and subversion in early childhood education. Early Childhood Folio, 21 (1), 22-26.
Third, A., Forrest-Lawrence, P. & Collier, A. (2014). Addressing the Cyber Safety Challenge: from risk to resilience. Retrieved July 18, 2020, from from https://researchdirect .westernsydney.edu.au/islandora/object/uws:28267/.
Vissenberg, J. & d'Haenens, L. (2020). Online risks, harm, and resilience. Flemish findings from the 2020 EU kids online survey. Retrieved August 5, 2020, from file:///C:/Users /Admin/Downloads/RisksHarmResilienceEUKO.pdf.
Waralak Vongdoiwang Siricharoen & Nattanun Siricharoen. (2012). Media and information literacy (MIL) for Thai youths. World Academy of Science, Engineering and Technology. International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 6 (7), 1897-1901.
Wickens, C. M. and Sandlin, J. A. (2007). Literacy for what? Literacy for whom? The politics of literacy education and neocolonialism in UNESCO-and World Bank–sponsored literacy programs. Adult Education Quarterly, 57 (4), 275-292.
Yang, W. and Li, H. (2018). Cultural ideology matters in early childhood curriculum innovations: A comparative case study of Chinese kindergartens between Hong Kong and Shenzhen. Journal of Curriculum Studies, 50 (4), 560-585.
Zelenko, O., & Hamilton, J. (2008, June). Empowering children as participants in designing resilience strengthening online tools. In EdMedia+ Innovate Learning (pp. 574-584). Association for the Advancement of Computing in Education (AACE).
กรมสุขภาพจิต (2563). Cyberbullying: ระรานออนไลน์ ร้ายล้านวิว, สืบค้นเมื่อ 8 กรกฎาคม 2563. https://www.etda.or.th/content/stop-cyberbullying-2019.html?fbclid=IwAR1N6 DSiZbfH98WaSQWnrbIH5eRq2MV5CzX7fYGxuCJl5QRfSqbOPne9AFA.
เกณิกา จิรัชยา และทิพย์ภา เชษฐ์เชาวลิต (2558). ผลของโปรแกรมการเสริมสร้างความ เข้มแข็งทางจิตใจของวัยรุ่นตอนต้นในโรงเรียนแห่งหนึ่งของจังหวัดสงขลา. วารสารการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิต 29(3), 113-124.
นันทิยา ดวงภุมเมศ และนิธิดา แสงสิงแก้ว (2563). การรู้เท่าทันสื่อสารสนเทศและดิจิทัล:“หลักการ” และ “เครื่องมือ” เพื่อเสริมสร้างเด็กและเยาวชนพลเมืองรู้เท่าทันสื่อ. วารสารนิเทศศาสตรปริทัศน์, 24(3), 54-67.
พรรษาสิริ กุหลาบ. (2563). การส่งเสริมการรู้เท่าทันสื่อสารสนเทศและดิจิทัลสำหรับเด็กและเยาวชน: กรณีศึกษาจากเกาหลีใต้ สิงคโปร์ และ สหราชอาณาจักร. วารสารศาสตร์, 13 (2), 130-165.
พระอรรถชาติ อตฺถชาโต (เดชดํารง) และขันทอง วัฒนะประดิษฐ์. (2563). 5 พลังแห่งการร่วมแก้ปัญหาการรังแกผ่านโลกไซเบอร์ของเยาวชนไทยผ่านฐานคิดทางพุทธสันติวิธี.วารสารสันติศึกษาปริทรรศน์ มจร, 8(sup), 255-268.
พฤฒิพงศ์ เพ็งศิริ. (2014). การพัฒนากระบวนความคิดกลุ่มเยาวชนผ่านนวัตกรรมการศึกษาด้วยเกม คอมพิวเตอร์หมากรุกไทย. วารสารร่มพฤกษ์, 32(2), 125-150.
ปิยนันท์ พูลโสภา. (2017). การพัฒนาการเล่นเพื่อการเรียนรู้ของเด็กปฐมวัยในศตวรรษ ที่ 21. วารสารศึกษาศาสตร์ปริทัศน์, 32(1), 20-20.
สถาบันพัฒนาบุคลากรภาครัฐด้านดิจิทัล. (2560). (ร่าง) แผนพัฒนารัฐบาลดิจิทัลของประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔, สืบค้นเมื่อ 8 กรกฎาคม 2563. https://www.dga.or.th/upload/download /file_7df9587e0256b460788797538defac45.pdf.
สำนักงานคณะกรรมการดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2562). ดีอี เร่งติดตามสถานะดิจิทัลของไทยพร้อมเปิดตัวผลสำรวจการรู้เท่าทันสื่อดิจิทัลของไทยและระดับความรู้ด้านดิจิทัลเป็นครั้งแรก, สืบค้นเมื่อ 10 พฤศจิกายน 2563. https://tdga.dga.or.th/index.php/th/tdga-digital-km/public-documents.
Biesta, G. J. (2013). Beautiful risk of education. London: Routledge.
Boontinand, V. (2015). The construction of democratic and autonomous citizens in a progressive Thai school: Possibilities and challenges. Thammasat Review, 18 (2), 18-39.
Buckingham, D. (2000). After the death of childhood. Cambridge: Polity Press.
Buckingham, D. (2007). Media education goes digital: an introduction. Learning, Media and technology, 32(2), 111-119.
Buckingham, D. (2010). Defining digital literacy. In Bachmair B. (eds), Medienbildung in neuen Kulturräumen. https://doi.org/10.1007/978-3-531-92133-4_4.
Buckingham, D. (2013). Making sense of the ‘Digital Generation’: Growing up with digital media. Self & Society, 40(3), 7-15.
Darvin, R. (2017). Language, ideology, and critical digital literacy. In Language, education and technology, encyclopedia of language and education, Vol. 9, 17-30.
d'Haenens, L., Vandoninck, S., & Donoso, V. (2013). How to cope and build online resilience? Retrieved July 19, 2020, from http://eprints.lse.ac.uk/48115/1/How%20to%20cope %20and%20build%20 online%20resilience%20(lsero).pdf.
Digi Cybersafe. (2015). Growing digital resilience among Malaysian school children on staying safe online. Retrieved July 19, 2020, from https://digi.cybersafe.my/files /article /CyberSAFE_Survey_Report_2015_en.pdf.
Garista, P. & Pocetta, G. (2014). Digital resilience: meanings, epistemologies, and methodologies for lifelong learning? Retrieved July 19, 2020, from https://www.researchgate.net /profile/Patrizia_Garista2/publication/269628593_Digital_Resilience_meanings_epistemologies_and_methodologies_for_lifelong_learning/links/549002d00cf225bf66a80a3e/Digital-Resilience-meanings-epistemologies-and-methodologies-for-lifelong-learning.pdf.
Görzig, A. (2019). A socio-ecological perspective of adolescents’ risk and resilience online. Retrieved July 22, 2020, from http://repository.uwl.ac.uk/id/eprint/6409/.
Green, L. R. (2014). Children’s' digital literacies: A contested space, Retrieved July 19, 2020, https://ro.ecu.edu.au/ecuworkspost2013/685/.
Hammond, S. P. & Cooper, N. J. (2015). Embracing powerlessness in pursuit of digital resilience: Managing cyber-literacy in professional talk. Youth & Society, 47(6), 769-788.
Hasebrink, U., Livingstone, S., Haddon, L., and Olafsson, K., (Eds.). (2009). Comparing children’s online opportunities and risks across Europe: Cross-national comparisons for EU Kids Online, Retrieved July 22, 2020, http://eprints.lse.ac.uk/24368/1/D3.2_Report-Cross_national_comparisons-2nd-edition.pdf.
Lee, J. T. (2015). Soft power and cultural diplomacy: Emerging education hubs in Asia. Comparative Education, 51(3), 353-374.
Li, Q. (2010). Cyberbullying in high schools: A study of students' behaviors and beliefs about this new phenomenon. Journal of Aggression, Maltreatment & Trauma, 19(4), 372-392.
Livingstone, S. (2009). Children and the Internet. Cambridge: Polity Press.
Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., & Ólafsson, K. (2011). EU kids online II: Final report 2011, Retrieved July 18, 2020, http://eprints.lse.ac.uk/39351/.
Livingstone, S. (2013). Online risk, harm, and vulnerability: Reflections on the evidence base for child Internet safety policy. ZER: Journal of Communication Studies, 18 (35), 13-28.
Livingstone, S., Mascheroni, G., & Staksrud, E. (2015). Developing a framework for researching children’s online risks and opportunities in Europe, Retrieved July 18, 2020, from http://eprints.lse.ac.uk/64470/1/__lse.ac.uk_storage_LIBRARY_Secondary_libfile_shared_repository_Content_EU%20Kids%20Online_EU%20Kids%20Online_Developing%20framework%20for%20researching_2015.pdf.
Livingstone, S. (2019). EU kids online, Retrieved July 18, 2020, from https://onlinelibrary.wiley.com /doi/abs/10.1002/9781118978238.ieml0065.
Lo, W. Y. W. (2011). Soft power, university rankings and knowledge production: Distinctions between hegemony and self‐determination in higher education. Comparative Education, 47 (2), 209-222.
Majhanovich, S. (2014). Neo-liberalism, globalization, language policy and practice issues in the Asia-Pacific region. Asia Pacific Journal of Education, 34 (2), 168-183.
Nedtranon, O. (2020). "พลังอำนาจแห่งชาติซอฟต์พาวเวอร์ของไทยในศตวรรษที่ 21. National Defence Studies Institute Journal, 11 (1): 33-47.
Nguyen, P. M., Elliott, J. G., Terlouw, C., & Pilot, A. (2009). Neocolonialism in education: Cooperative learning in an Asian context. Comparative education, 45(1), 109-130. Njenga, J. K. (2018). Digital literacy: The quest of an inclusive definition. Reading & Writing, 9 (1): 1-7.
Nye, J. (2005). Soft power and higher education. In Forum for the Future of Higher Education (Archives), 11-14.
Organization for Economic Co-operation and Development. (2016). Education in Thailand: An OECD-UNESCO perspective. Retrieved November 8, 2020, from https://www.oecd.org /publications/education-in-thailand-9789264259119-en.htm.
Przybylski, A. K., Mishkin, A., Shotbolt, V., & Livingston, S. (2014). A Shared Responsibility: Building Children’s Online Resilience (research paper). Virgin Media, University of Oxford and The Parent Zone, UK.
Ramorn Yampratoom. (2016). Importance of Play on Child Development. Journal of Preventive Medicine Association of Thailand, 275-281.
Reynolds, L. & Parker L. (2018). Digital resilience: Stronger citizens online, Retrieved July 19, 2020, from https://www.isdglobal.org/wp-content/uploads/2018/05/Digital_Resilience _Project_Report.pdf.
Romanowski, M. H. (2020). CAEP Accreditation: Educational neocolonialism and non-US teacher education programs. Higher Education Policy, 1-19.
Staksrud, E., Ólafsson, K and Livingstone, S. (2013). Does the use of social networking sites increase children’s risk of harm? Computers in human behavior, 29 (1), 40-50.
Staksrud, E. (2016). Children in the online world: Risk, regulation, rights. New York: Routledge.
Sujittra Kaewseenual. (2018). Risky opportunities: Developing children’s resilience through digital literacy in Thailand. Doctor of Philosophy in Screen & Media Studies, The University of Waikato.
Sujittra Kaewseenual & Udomluck Thampanya. (2020). Digital resiliency: The vision of transforming educational policy to enhance digital literacy for Thai children. วารสารการสื่อสารมวลชน, 8 (1), 75-99.
Telenor Group. (2015). Building digital resilience. Retrieved August 5, 2020, from. https://www.telenor.com/wpcontent/uploads/2013/04/Telenor-report-Building-Digital-Resilience.pdf.
Tesar, M. (2014). Reconceptualising the child: Power and resistance within early childhood settings. Contemporary Issues in Early Childhood, 15 (4), 360-367.
Tesar, M. (2016). Children’s power relations, resistance, and subject positions. In Encyclopedia of educational philosophy and theory (pp. 1-6). Singapore, Nature Singapore Pte Ltd. doi 10.1007/978-981-287-532-7_267-1.
Tesar, M. (2017). Childhood undergrounds: Power, resistance, secrets, objects, and subversion in early childhood education. Early Childhood Folio, 21 (1), 22-26.
Third, A., Forrest-Lawrence, P. & Collier, A. (2014). Addressing the Cyber Safety Challenge: from risk to resilience. Retrieved July 18, 2020, from from https://researchdirect .westernsydney.edu.au/islandora/object/uws:28267/.
Vissenberg, J. & d'Haenens, L. (2020). Online risks, harm, and resilience. Flemish findings from the 2020 EU kids online survey. Retrieved August 5, 2020, from file:///C:/Users /Admin/Downloads/RisksHarmResilienceEUKO.pdf.
Waralak Vongdoiwang Siricharoen & Nattanun Siricharoen. (2012). Media and information literacy (MIL) for Thai youths. World Academy of Science, Engineering and Technology. International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 6 (7), 1897-1901.
Wickens, C. M. and Sandlin, J. A. (2007). Literacy for what? Literacy for whom? The politics of literacy education and neocolonialism in UNESCO-and World Bank–sponsored literacy programs. Adult Education Quarterly, 57 (4), 275-292.
Yang, W. and Li, H. (2018). Cultural ideology matters in early childhood curriculum innovations: A comparative case study of Chinese kindergartens between Hong Kong and Shenzhen. Journal of Curriculum Studies, 50 (4), 560-585.
Zelenko, O., & Hamilton, J. (2008, June). Empowering children as participants in designing resilience strengthening online tools. In EdMedia+ Innovate Learning (pp. 574-584). Association for the Advancement of Computing in Education (AACE).