การพัฒนาภูมิปัญญาหัตถกรรมพื้นบ้านสู่นวัตกรรมชุมชน กรณีศึกษา อำเภอโขงเจียม อำเภอสิรินธร และอำเภอบุณฑริก จังหวัดอุบลราชธานี

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญาหัตถกรรมพื้นบ้านสู่นวัตกรรมชุมชน อันจะนำไปสู่นวัตกรรมชุมชนเชิงสร้างสรรค์ และเพื่อพัฒนาต้นแบบนวัตกรรมชุมชนหัตถกรรมพื้นบ้านตามแนวชายแดนจังหวัดอุบลราชธานี โดยใช้แนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์ ได้แก่ อำเภอโขงเจียม อำเภอสิรินธร และอำเภอบุณฑริก การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ซึ่งผู้วิจัยเลือกใช้เครื่องมือ ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์เชิงลึก แบบบันทึกการสังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม เพื่อเก็บข้อมูลจากกลุ่มเป้าหมาย คือ ปราชญ์ชาวบ้าน ผู้นำชุมชน สมาชิกกลุ่มหัตกรรม จำนวน 20 คน ผลการศึกษาพบว่า 1) ด้านความหลากหลายของภูมิปัญญาหัตถกรรมพื้นบ้านในชุมชนชายแดน จังหวัดอุบลราชธานี พบว่า หัตถกรรมที่เป็นเครื่องใช้ในครัวเรือนและหัตถกรรมที่เป็นเครื่องมือ ดักจับสัตว์ 10 ชนิด ได้แก่ ก่องข้าว กระติบข้าว หวด กระด้ง ข้อง ตะกร้า จองตักปลาแดก ตุ้มกบ ฝาชี และไม้กวาดทางมะพร้าว 2) ด้านการพัฒนาต้นแบบนวัตกรรมชุมชนหัตถกรรมพื้นบ้าน ตามแนวชายแดน จังหวัดอุบลราชธานี พบว่ามี 3 ขั้นตอน ได้แก่ (1) ขั้นการจัดเวทีเพื่อระดม ความคิดเห็นของชุมชน (2) ขั้นการพัฒนาต้นแบบนวัตกรรมหัตถกรรมพื้นบ้าน (3) ขั้นคืนความรู้สู่ชุมชน ซึ่งส่งผลให้ได้ผลิตภัณฑ์ต้นแบบ 5 แบบ คือ กระถางต้นไม้จากตะกร้า กระถางต้นไม้จากหวด กระเป๋าจากหวดแบบที่ 1 กระเป๋าจากหวดแบบที่ 2 และกระเป๋าจากกระติบข้าว ทั้งนี้ ได้มีการนำเอานวัตกรรม ภายใต้แนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์มาปรับใช้เพื่อพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาหัตถกรรมพื้นบ้านของชุมชนชายแดนอันจะนำไปสู่การเสริมสร้างเศรษฐกิจชุมชนจากฐานราก ตลอดจนการขับเคลื่อน ระบบเศรษฐกิจกระแสใหม่ที่จะส่งผลให้ชุมชนเกิดความเข้มแข็งและยั่งยืน