การพัฒนาศักยภาพการท่องเที่ยวเชิงนิเวศวัฒนธรรมภูเตาโปง บ้านบุ่งกุ่ม ตำบลนาหอ อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย

บทคัดย่อ

             งานวิจัยเรื่องการพัฒนาศักยภาพการท่องเที่ยวเชิงนิเวศวัฒนธรรมภูเตาโปง บ้านบุ่งกุ่ม ตำบลนาหอ อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย มีวัตถุประสงค์ของการวิจัย 3 ข้อ คือ 1) เพื่อพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศวัฒนธรรมของภูเตาโปงบ้านบุ่งกุ่ม ตำบลนาหอ อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย 2) เพื่อพัฒนาการมีส่วนร่วมของชุมชนต่อการจัดการแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศวัฒนธรรมของภูเตาโปงบ้านบุ่งกุ่ม ตำบลนาหอ อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย และ 3) เพื่อพัฒนาเครือข่ายการท่องเที่ยวภูเตาโปงกับแหล่งท่องเที่ยวในท้องถิ่น อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (PAR) พื้นที่วิจัยประกอบด้วย ชุมชนบ้านบุ่งกุ่ม ตำบลนาหอ อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย ภูเตาโปง ป่าชุมชนบ้านบุ่งกุ่ม และชุมชนลุ่มน้ำหมันได้แก่ ชุมชนบ้านนาหอ ชุมชนบ้านนาเบี้ย ชุมชนบ้านนาฮี ชุมชนบ้านนาดี และชุมชนบ้านนาหมูม่น ประชากรและกลุ่มเป้าหมายประกอบด้วย กลุ่มคนที่เกี่ยวข้องกับภูเตาโปงป่าชุมชนบุ่งกุ่ม ตลอดจนหน่วยงานภาครัฐในชุมชน ผู้ประกอบการ สื่อมวลชน และผู้นำชุมชนเครือข่ายลุ่มน้ำหมัน นักท่องเที่ยว รวมจำนวนทั้งสิ้น 100 คน

             ผลการศึกษาวิจัยพบว่าภูเตาโปงป่าชุมชนบ้านบุ่งกุ่ม ตำบลนาหอ อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย มีทรัพยากรการท่องเที่ยวประกอบด้วยพันธุ์ไม้พื้นถิ่น เห็ด สัตว์ต่างๆ มีลักษณะภูมิประเทศประกอบด้วย ถ้ำ บวม กิ่ว โบก ซำ ตลอดจนหินรูปทรงต่างๆ ซึ่งมีความแปลกและสวยงาม ยอดภูเตาโปงสามารถมองเห็นทัศนียภาพของอำเภอด่านซ้ายได้ 360 องศา มองเห็นทะเลหมอกในเวลาเที่ยงคืนและยามเช้า หินรูปทรงต่างๆ ได้แก่ หินคู่รัก หินสามชั้น หินใหญ่ หินยกตาผ้าขาว เป็นต้น ชุมชนบ้านบุ่งกุ่มได้สำรวจศักยภาพ ปรับปรุงเป็นแหล่งท่องเที่ยวให้มีความพร้อมต่อการจัดการท่องเที่ยว และได้พัฒนาเส้นทางท่องเที่ยว 2 เส้นทางคือ เส้นทางเดินเท้า สามารถเที่ยวชมได้ทุกฤดูกาล และเส้นทางรถแต๊ก สามารถเที่ยวชมได้ในเดือนตุลาคมถึงมกราคม

             การจัดการท่องเที่ยวภูเตาโปงบ้านบุ่งกุ่มเน้นการมีส่วนร่วมของชุมชน ในด้านการสำรวจปัญหาการจัดการท่องเที่ยวซึ่งได้ทดลองจัดการท่องเที่ยวในปีแรก พ.ศ. 2559 นำไปสู่การวางแผนและพัฒนาการจัดการท่องเที่ยว ในด้าน 1) การพัฒนาบุคลากรท่องเที่ยว ได้แก่ การศึกษาดูงาน การฝึกอบรมมัคคุเทศก์ การฝึกอบรมการดูแลนักท่องเที่ยว 2) การพัฒนาด้านการตลาดและการประชาสัมพันธ์ 3) การพัฒนาด้านผลิตภัณฑ์การท่องเที่ยว 4) การพัฒนาด้านการจัดการท่องเที่ยว 5) การพัฒนาด้านกิจกรรมการท่องเที่ยว โดยเน้นการมีส่วนร่วมของชุมชน ภูเตาโปง ป่าชุมชนบ้านบุ่งกุ่ม ได้เปิดท่องเที่ยวอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 16 ธันวาคม 2561 อย่างไรก็ตามชมรมท่องเที่ยวภูเตาโปง มีแผนในการพัฒนาการจัดการท่องเที่ยวเพื่อให้ได้มาตรฐานและเป็นที่รู้จักแก่สังคมภายนอกในวงกว้างยิ่งขึ้นต่อไป ในด้านการพัฒนาเครือข่ายการท่องเที่ยวภูเตาโปงกับแหล่งท่องเที่ยวในท้องถิ่น อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย พบว่าในพื้นที่ใกล้เคียงภูเตาโปง คือชุมชนลุ่มน้ำหมัน มีแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญในด้านประวัติศาสตร์ ศิลปกรรม 5 ชุมชน ได้แก่ วัดศรีภูมิ บ้านนาหอ วัดศรีบุญเรือง บ้านนาฮี เจดีย์เก่าบ้านนาเบี้ย วัดโพธิ์ศรี บ้านนาดี และศูนย์เรียนรู้พัดวิดน้ำ บ้านนาหมูม่น ทีมวิจัยและชุมชน ได้การปฏิบัติการสร้างรูปแบบของเครือข่ายการท่องเที่ยวภูเตาโปงกับแหล่งท่องเที่ยวในท้องถิ่นอำเภอด่านซ้าย 3 แนวทางคือ 1) การสร้างเส้นทางท่องเที่ยวเชื่อมโยงในระดับลุ่มน้ำ เพื่อเชื่อมโยงแหล่งท่องเที่ยวในพื้นที่เดียวกัน และตั้งอยู่ริมน้ำหมัน 2) การพัฒนาระบบสารสนเทศ เพจ และการประชาสัมพันธ์ และ 3) การพัฒนาระบบของการจัดการเครือข่ายโดยการก่อตั้งกลุ่มเครือข่ายลุ่มน้ำหมัน และมีศูนย์กลางในการประสานงาน อยู่ที่สำนักงานท่องเที่ยวภูเตาโปง มีหน้าที่เป็นศูนย์ข้อมูลสารสนเทศ ประสานงานการท่องเที่ยวไปยังชุมชนเครือข่ายลุ่มน้ำหมัน และได้มีกิจกรรมปฏิบัติการพัฒนาเครือข่ายโดย 1) การสำรวจเส้นทางท่องเที่ยวในลุ่มน้ำหมัน เพื่อวิเคราะห์ ประเมินศักยภาพของแหล่งท่องเที่ยว 2) การพัฒนาบุคลากรท่องเที่ยว โดยการศึกษาดูงาน การอบรมมัคคุเทศก์  3) การพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวโดยปรับภูมิทัศน์ 4) การพัฒนาผลิตภัณฑ์การท่องเที่ยว และ 5) การพัฒนาการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชน