การจัดการความรู้ในการอนุรักษ์และพัฒนาน้ำ เพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนของชุมชนชนบท ในลุ่มน้ำมูลและลุ่มน้ำชี

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการจัดการความรู้ในการอนุรักษ์และพัฒนาน้ำของชุมชนชนบทในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และวิเคราะห์ปัจจัยและเงื่อนไขที่เกี่ยวข้องในการจัดการความรู้ในการอนุรักษ์และพัฒนาน้ำของชุมชน โดยศึกษาชุมชนต้นแบบที่ประสบความสำเร็จในการอนุรักษ์และพัฒนาน้ำซึ่งประสบปัญหาขาดแคลนน้ำมาก่อน 2 พื้นที่ คือ ชุมชนบ้านลิ่มทอง  จังหวัดบุรีรัมย์ พื้นที่ลุ่มน้ำมูล และกลุ่มเกษตรทฤษฎีใหม่ฮักแพงแบ่งปัน จังหวัดกาฬสินธุ์ พื้นที่ลุ่มน้ำชี ผลการวิจัยพบว่าการจัดการความรู้ของชุมชนต้นแบบ มีองค์ประกอบ 3 ส่วน คือ คน กระบวนการจัดการความรู้ และเทคโนโลยีสารสนเทศ ในส่วนของคนเกิดโครงสร้างทางสังคมที่กำหนดบทบาทหน้าที่ชัดเจน กระบวนการจัดการความรู้7 ขั้นตอน ขั้นตอนที่ 1 การบ่งชี้ความรู้มีความสำคัญที่สุดโดยชุมชนร่วมกันบ่งชี้ปัญหาที่ต้องได้รับการแก้ไขอย่างเร่งด่วนคือปัญหาน้ำแล้งกระบวนเรียนรู้ซึ่งเป็นผลลัพธ์หรือปลายทางของการจัดการความรู้ คือการเรียนรู้ ทำให้ชุมชน มีการอนุรักษ์และพัฒนาน้ำแบบครบวงจร ประกอบด้วยการบริหารจัดการน้ำ การทำสมดุลน้ำ และองค์ความรู้ต่อยอดความสำเร็จในการอนุรักษ์และพัฒนาน้ำ ในส่วนของเทคโนโลยีสารสนเทศผลการวิจัยพบว่ามีการใช้เอกสารกระดาษ และอินเตอร์เน็ต ซึ่งชุมชนสามารถใช้อินเตอร์แบบง่ายแต่เกิดประโยชน์สูง ในส่วนปัจจัยและเงื่อนไขที่เกี่ยวข้องในการจัดการความรู้ของชุมชนต้นแบบพบว่าการศึกษามีเป็นปัจจัยความสำคัญที่สุดที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่อชุมชน ปัจจัยวัฒนธรรมความเชื่อท้องถิ่นมีส่วนสำคัญที่ทำให้เกิดขวัญกำลังใจในการทำการเกษตร และนำเอกลักษณ์วัฒนธรรมของชุมชนมาประยุกต์ในการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร