มาตรการทางกฎหมายเกี่ยวกับการรับฟังพยานหลักฐานดิจิทัล

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อเปรียบเทียบระบบกฎหมายลักษณะพยานหลักฐานระหว่างประเทศไทย และต่างประเทศโดยศึกษาเฉพาะกรณีพยานหลักฐานที่ถูกบันทึกไว้ในโทรศัพท์เคลื่อนที่ และคอมพิวเตอร์และเพื่อเสนอปัญหาและแนวทางการแก้ไขปัญหาระบบกฎหมายลักษณะพยานหลักฐานของประเทศไทยเกี่ยวกับพยานหลักฐานดิจิทัลที่ถูกบันทึกไว้ในโทรศัพท์เคลื่อนที่ และคอมพิวเตอร์ โดยทำการศึกษาและค้นคว้าวิจัยในเชิงคุณภาพจากแหล่งข้อมูล ได้แก่ การวิจัยเอกสารจากตำรากฎหมาย งานวิจัย และเอกสารวิชาการซึ่งตีพิมพ์ในประเทศไทยระหว่าง พ.ศ.2530 ถึง พ.ศ.2563 จำนวน 40 เล่ม และตีพิมพ์ในต่างประเทศ จำนวน 20 เล่มกฎหมายไทย จำนวน 8ฉบับ และกฎหมายต่างประเทศจำนวน 15 ฉบับ และจากการสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 4 ท่านโดยคัดเลือกจากบุคลากรในหน่วยงานกระบวนยุติธรรมทางอาญาหลักและมีอำนาจ หน้าที่ ตลอดจนประสบการณ์ในการทำงานที่เกี่ยวข้องกับพยานหลักฐานดิจิทัล ได้แก่ ผู้กำกับการกลุ่มงานสนับสนุนเทคโนโลยี กองบังคับการปราบปรามการกระทำความผิดเกี่ยวกับอาชญากรรมทางเทคโนโลยี ทนายความอิสระ พนักงานอัยการและผู้พิพากษาเครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ แบบบันทึกเอกสาร และแบบบันทึกการสัมภาษณ์ซึ่งมีจำนวน 9 ข้อ โดยผลการวิเคราะห์หาค่าความเที่ยงตรงของแบบสอบถามจากการรวบรวมข้อมูลความคิดเห็นของผู้เชี่ยวชาญมาวิเคราะห์ดัชนีความสอดคล้องระหว่างรายการข้อคำถามกับวัตถุประสงค์การวิจัยด้วยค่า IOC (Index of Item Objective Congruence)โดยมีค่าเฉลี่ยรายข้ออยู่ระหว่าง0.50ถึง 1.00

       ผลการศึกษาวิจัยพบว่า1)จากการเปรียบเทียบระบบกฎหมายลักษณะพยานหลักฐานระหว่างประเทศไทย และต่างประเทศพบว่าประเทศไทยยังไม่มีการกำหนดประเภทของพยานหลักฐานดิจิทัลไว้เป็นพยานหลักฐานอีกประเภทต่างหากจากพยานหลักฐานประเภทอื่นที่ศาลใช้ในการพิจารณาอยู่ในปัจจุบันเช่นดียวกับต่างประเทศ และได้บัญญัติถึงหลักการตรวจยึดให้ได้มาซึ่งพยานหลักฐานดิจิทัลไว้ในกฎหมายหลายฉบับแต่กลับไม่มีหลักเกณฑ์ในการแบ่งประเภทและลักษณะข้อมูลที่ชัดเจนเพียงพอแตกต่างกับกฎหมายต่างประเทศที่กำหนดหลักเกณฑ์ไว้ชัดเจน2)ปัญหาของระบบกฎหมายลักษณะพยานหลักฐานของประเทศไทยเกี่ยวกับพยานหลักฐานดิจิทัลที่ถูกบันทึกไว้ในโทรศัพท์เคลื่อนที่และคอมพิวเตอร์ เนื่องจากระบบกฎหมายลักษณะพยานหลักฐานของไทยไม่ได้มีการกำหนดประเภทของพยานหลักฐานไว้โดยเฉพาะจึงก่อให้เกิดปัญหาในการตีความเพื่อจำแนกพยานหลักฐานดิจิทัลว่าเป็นพยานหลักฐานในประเภทใด ส่งผลให้การนำสืบพยานหลักฐานดิจิทัลแตกต่างกันไปตามแต่ละประเภทคดีโดยอาศัยการตีความตามวัตถุประสงค์ในการนำเสนอพยานหลักฐานทำให้คู่ความแต่ละฝ่ายอาจมีความเห็นที่แตกต่างกันไปเกี่ยวกับนำเสนอพยานหลักฐานของอีกฝ่ายเป็นเหตุให้เกิดการคัดค้านพยานหลักฐานนั้นและเนื่องจาก ไม่มีหลักเกณฑ์ในการแบ่งประเภทและลักษณะข้อมูลที่ชัดเจนเพียงพอจึงอาจทำให้เกิดปัญหาการตีความและการนำหลักการตรวจยึดพยานหลักฐานดิจิทัลในกฎหมายที่เกี่ยวข้องต่างฉบับกัน จึงมีข้อเสนอแนะให้แก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา