แบบจำลองภูมิปัญญาชุมชน กรณีศึกษาปลาส้มของชนชาวไทญ้อ หมู่บ้านท่าขอนยาง ตำบลท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม A Community Wisdom Model: A Case Study of Pla Som (Fermented Fish) of Thai-Yor at Tha Khon Yang Village, Kantharawichai District, Maha Sar
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยเรื่องนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพมีวัตถุประสงค์ ประการแรกเพื่อศึกษากระบวนการผลิตปลาส้ม แบบดั้งเดิมประการที่สองเพื่อสร้างแบบจำลองภูมิปัญญาชุมชน จากกระบวนการพัฒนาผลิตภัณฑ์ปลาส้มที่เป็นเอกลักษณ์ ของชาวไทญ้อ
หมู่บ้านท่าขอนยาง ตำบลท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม กลุ่มตัวอย่างในการเก็บข้อมูลปฐมภูมิเป็นชาวไทญ้อผู้ผลิตปลาส้ม ผู้นำชุมชน ข้าราชการและเจ้าหน้าที่จากหน่วยงานและสถาบันการศึกษา ส่วนข้อมูลทุติยภูมิจากการศึกษาเอกสาร
ผลการวิจัยพบว่า
1. การผลิตปลาส้มแบบดั้งเดิม ผลิตจากปลาน้ำจืดขนาดเล็ก คลุกผสมปลาด้วยข้าวเหนียว กระเทียมกลีบเล็ก เกลือและผงชูรสในสัดส่วนตามสูตรที่เป็นความลับของชุมชน จึงปั้นเป็นก้อนบรรจุในหม้อดินขนาดเล็ก
2. การสร้างแบบจำลองภูมิปัญญาชุมชน ประกอบด้วย 8 ขั้นตอน ได้แก่ การสำรวจชุมชน ศึกษาผลิตภัณฑ์ปลาส้มแบบดั้งเดิม การระดมองค์ความรู้โดยการปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม การประมวลองค์ความรู้ปลาส้มทรงเครื่อง การประมวล
ความรู้น้ำพริกปลาส้ม การตรวจสอบคุณภาพทางเคมีและจุลินทรีย์ การปรับปรุงและพัฒนาสร้างศูนย์ความรู้ และการจัดสร้างศูนย์ความรู้
The purposes of this qualitative research were (1) to study authentic food processing of Pla Som
products of Thai Yor at Tha Khon Yang Village, Kantharawichai District, Maha Sarakham Province; and (2)
to develop a community wisdom model from Pla Som product processing with Thai Yor identity. Subjects
or informants for collecting primary data were Thai-Yor villagers who make Pla Som, community leaders,
government officials, officials from concerned departments, and lectures from local educational
institutions. Secondary data were studied through documentary research.
The results of the research are as follow:
1. Traditional processing of Pla Som products of Thai Yor at Tha Khon Yang Village,
Kantharawichai District, Mahasarakham Province, was made from small-sized fresh water fish, mixed with
steamed glutinous rice, salt, monosodium glutamate, and small-clove garlic, according to community
secret recipe. The mixture of fish and ingredients was kneaded and pressed in palms to form balls of an
inch in diameter, before they were placed in a small-sized earthen pot.
2. A community wisdom model was developed through 8 stages or steps: community survey,
study of traditional Pla Som, knowledge brainstorming through participatory action, compiling know-how
and knowledge regarding seasoned Pla Som, compiling know-how and knowledge regarding Pla Som chilly
sauce, test of chemical and micro-organic quality control, improving & developing knowledge center, and
constructing knowledge or learning center.
หมู่บ้านท่าขอนยาง ตำบลท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม กลุ่มตัวอย่างในการเก็บข้อมูลปฐมภูมิเป็นชาวไทญ้อผู้ผลิตปลาส้ม ผู้นำชุมชน ข้าราชการและเจ้าหน้าที่จากหน่วยงานและสถาบันการศึกษา ส่วนข้อมูลทุติยภูมิจากการศึกษาเอกสาร
ผลการวิจัยพบว่า
1. การผลิตปลาส้มแบบดั้งเดิม ผลิตจากปลาน้ำจืดขนาดเล็ก คลุกผสมปลาด้วยข้าวเหนียว กระเทียมกลีบเล็ก เกลือและผงชูรสในสัดส่วนตามสูตรที่เป็นความลับของชุมชน จึงปั้นเป็นก้อนบรรจุในหม้อดินขนาดเล็ก
2. การสร้างแบบจำลองภูมิปัญญาชุมชน ประกอบด้วย 8 ขั้นตอน ได้แก่ การสำรวจชุมชน ศึกษาผลิตภัณฑ์ปลาส้มแบบดั้งเดิม การระดมองค์ความรู้โดยการปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม การประมวลองค์ความรู้ปลาส้มทรงเครื่อง การประมวล
ความรู้น้ำพริกปลาส้ม การตรวจสอบคุณภาพทางเคมีและจุลินทรีย์ การปรับปรุงและพัฒนาสร้างศูนย์ความรู้ และการจัดสร้างศูนย์ความรู้
The purposes of this qualitative research were (1) to study authentic food processing of Pla Som
products of Thai Yor at Tha Khon Yang Village, Kantharawichai District, Maha Sarakham Province; and (2)
to develop a community wisdom model from Pla Som product processing with Thai Yor identity. Subjects
or informants for collecting primary data were Thai-Yor villagers who make Pla Som, community leaders,
government officials, officials from concerned departments, and lectures from local educational
institutions. Secondary data were studied through documentary research.
The results of the research are as follow:
1. Traditional processing of Pla Som products of Thai Yor at Tha Khon Yang Village,
Kantharawichai District, Mahasarakham Province, was made from small-sized fresh water fish, mixed with
steamed glutinous rice, salt, monosodium glutamate, and small-clove garlic, according to community
secret recipe. The mixture of fish and ingredients was kneaded and pressed in palms to form balls of an
inch in diameter, before they were placed in a small-sized earthen pot.
2. A community wisdom model was developed through 8 stages or steps: community survey,
study of traditional Pla Som, knowledge brainstorming through participatory action, compiling know-how
and knowledge regarding seasoned Pla Som, compiling know-how and knowledge regarding Pla Som chilly
sauce, test of chemical and micro-organic quality control, improving & developing knowledge center, and
constructing knowledge or learning center.
Article Details
บท
บทความวิจัย
1. บทความที่ลงตีพิมพ์ทุกเรื่องได้รับการตรวจทางวิชาการโดยผู้ประเมินอิสระ ผู้ทรงคุณวุฒิ (Peer Review) สาขาที่เกี่ยวข้อง อย่างน้อย 3 ท่าน ในรูปแบบ Double blind review
2. ข้อคิดเห็นใด ๆ ของบทความที่ลงตีพิมพ์ในวารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม นี้เป็นของผู้เขียน คณะผู้จัดทำวารสารไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย
3. กองบรรณาธิการวารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม ไม่สงวนสิทธิ์การคัดลอกแต่ให้อ้างอิงแสดงที่มา