สำนักงานปุ๋ย เทศบาลนครกรุงเทพ : ประวัติศาสตร์การจัดการขยะมูลฝอยในกรุงเทพ ปลายทศวรรษ 2490 ถึงทศวรรษ 2510
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความชิ้นนี้ศึกษาพัฒนาการของสำนักงานปุ๋ย เทศบาลนครกรุงเทพ ช่วงปลายทศวรรษ 2490 ถึงทศวรรษ 2510 เพื่อทำความเข้าใจพัฒนาการของการจัดการขยะมูลฝอยในกรุงเทพโดยอาศัยเทคโนโลยี จากการศึกษาพบว่า สำนักงานปุ๋ย เทศบาลนครกรุงเทพ มีจุดแรกเริ่มมาจากความพยายามแก้ปัญหาขยะมูลฝอยที่ส่งผลกระทบต่อประชาชนในเขตเมืองที่ขยายมาแวดล้อมสถานที่เทขยะของเทศบาลนครกรุงเทพ การร้องเรียนจากประชาชนมีส่วนกระตุ้นให้เกิดการแก้ปัญหาขยะมูลฝอยโดยอาศัยเทคโนโลยี ด้วยการมองขยะมูลฝอยเป็นทรัพยากร และได้รับแรกผลักดันจากรัฐบาลที่ตระหนักถึงแรงกดดันจากประชาชนในปลายทศวรรษ 2490 จนมีโครงการทดลองและก่อสร้างโรงงานขนาดใหญ่ขึ้น อย่างไรก็ตาม โรงงานดังกล่าวไม่สามารถดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพ ภายใต้ข้อจำกัดทางเทคโนโลยี องค์ประกอบของขยะมูลฝอยในกรุงเทพ และที่สำคัญคือ ปัจจัยทางการเมืองในทศวรรษ 2500 ได้ส่งผลให้เกิดการแทรกแซงการบริหารงานเทศบาล และกระทบต่อการดำเนินการของโรงงานปุ๋ยนำไปสู่ความล้มเหลวของโครงการดังกล่าว
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์บทความเป็นของผู้เขียนและสงวนสิทธิ์ตามกฎหมาย
ข้อคิดเห็นใดๆ ที่ปรากฏในวารสารนี้เป็นของผู้เขียน คณะกรรมการวารสาร ภาควิชาประวัติศาสตร์ฯ กองบรรณาธิการ ตลอดจนกรรมการกลั่นกรองประจำฉบับ ไม่จำเป็นต้องเห็นพ้องกับข้อคิดเห็นเหล่านั้น
References
กรุงเทพมหานคร. จากเทศบาลสู่กรุงเทพมหานคร. กรุงเทพฯ: ชวนพิมพ์, 2542.
จักรกฤษณ์ นรนิติผดุงการ. เทศบาลนครกรุงเทพกับการพัฒนาในช่วง พ.ศ. 2503-2514 วิเคราะห์นโยบายและการดำเนินงานจากการจัดงบประมาณ. กรุงเทพฯ: คุรุสภา, 2518.
เทศบัญญัติของเทศบาลนครกรุงเทพบางเรื่องที่ประชาชนควรสนใจ พิมพ์เป็นธรรมบรรณาการ ในงานพระราชทานเพลิงศพ มหาอำมาตย์ตรี พระยาประชากิจกรจักร (ชุบ โอสถานนท์) ณ เมรุวัดมกุฎกษัตริยาราม 8 กุมภาพันธ์ 2499. พระนคร: ชุมนุมช่าง, 2499.
เทศบาลนครกรุงเทพ, กองกลาง. การแบ่งส่วนงานของเทศบาลนครกรุงเทพ. พระนคร: กรมการปกครอง, 2506.
เทศบาลนครกรุงเทพ. ที่ระลึก คล้ายวันสถาปนาเทศบาลนครกรุงเทพ ครบรอบ 30 ปี 27 พฤษภาคม 2510. พระนคร: กรมการปกครอง, 2510.
ธานินทร์ ทิพยางค์. “การรักษาความสะอาดในกรุงเทพฯ ระหว่าง พ.ศ. 2440-2475.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ, 2551.
ธำรง สุขเจริญ. “การบริหารงานรักษาความสะอาดของกรุงเทพมหานคร: ศึกษาเฉพาะกรณีปัญหาและการแก้ปัญหาการกวาด เก็บขน และทำลายมูลฝอย.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาการปกครอง บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2521.
นันทกา สุประภาตะนันทน์. ประพัฒน์ วรรธนะสาร กับงานเทศบาล; และการสัมภาษณ์ พลเอก มังกร พรหมโยธี เรื่องกิจการในหน้าที่เทศบาล และกระทรวงศึกษาธิการ. พระนคร: ชุมนุมการช่าง, 2500.
นิภาพร รัชตพัฒนากุล. “ความหมายของ ‘สาธารณะ’ ในประวัติศาสตร์เมืองกรุงเทพ: ข้อสังเกตจากการจัดการสิ่งแวดล้อมเมืองกรุงเทพของกรมสุขาภิบาล,” วารสารสมาคมประวัติศาสตร์ฯ ฉ. 36 (2557): 163-193.
พระราชกำหนดศุขาภิบาลกรุงเทพฯ ร.ศ. 116, ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 14: 517-525.
พระราชบัญญัติเวนคืนอสังหาริมทรัพย์ในท้องที่ตำบลพญาไท และตำบลสามเสนใน อำเภอดุสิต จังหวัดพระนคร พ.ศ. 2485, ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 59 (12 พฤษภาคม 2485): 1050-1054.
พระราชบัญญัติสาธารณสุข พ.ศ. 2484, ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 58 (30 ธันวาคม 2484): 1963-2012.
พัฒนา มูลพฤกษ์. อนามัยสิ่งแวดล้อม, ฉบับปรับปรุง. กรุงเทพฯ: ซิกม่า ดีไซน์ กราฟฟิก, 2546.
เยาวรัตน์ พุฒิมานรดีกุล. “การเปลี่ยนแปลงของกรุงเทพในช่วงรัชกาลที่ 5-7 และผลกระทบทางสภาพแวดล้อมต่อประชาชน.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2527.
รองอำมาตย์โท ขุนอนุสสรสิทธิกรรม (ทองดี วัชโรทยาน). กรุงเทพฯ: อักษรเจริญทัศน์, 2521.
วิฑูรย์ เลี่ยนจำรูน. ไปให้พ้นยุคปฏิวัติเขียว: เบื้องหลังปัญหาการเกษตรและการแสวงหาทางเลือกใหม่. สุพรรณบุรี: ศูนย์เทคโลยีเพื่อสังคม, 2535.
สมภพ มานะรังสรรค์. เศรษฐกิจการเกษตร. กรุงเทพฯ: สามัคคีสาส์น, 2526.
สมัคร เจียมบุรเศรษฐ์. ทุจริตพันล้านบาทในเทศบาลนครกรุงเทพ การสอบสวนทรัพย์สิน คณะรัฐมนตรี พร้อมทั้งเครือญาติ การเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจ ร.ม.ต. มหาดไทย กลโกงการเลือกตั้ง. กรุงเทพฯ: มิตรไทย, 2517.
สำนักงานปุ๋ย พิมพ์เป็นอนุสรณ์ ในงานพระราชทานเพลิงศพ นายแพทย์ แสง สุทธิพงศ์ (พระชาญวิธีเวช) ม.ว.ม. ป.ช. ท.จ. ณ เมรุหน้าพลับพลาอิสริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส วันอาทิตย์ที่ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2512. พระนคร: ไทยสงเคราะห์ไทย, 2512.
สุดใจ จำปา, สุทธิรักษ์ สุจริตตานนท์, วสันต์ พงศาพิชญ์, สมชาย รัตนโกมุต, ธเรศ ศรีสถิตย์, ฉัตรไชย รัตนไชย, สมศักดิ์ พิทักษานุรัตน์, ประพนต์ เขมดำรง, ธนินภรณ์ เฮงตระกูล, กัลยา สุนทรวงศ์สกุล, พรชัย นพนาคีพงษ์, และ โสภา ชินเวชกิจวานิชย์. รายงาน การวิจัยการจัดการและการกำจัดขยะมูลฝอยของประเทศไทย. กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ กระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และสิ่งแวดล้อม, 2538.
สุธาริณี วาคาบายาซิ., “บทบาทของผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครในการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมของ กทม. (พ.ศ.2515-2543).” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ, 2550.
สุรพล สุดารา, ศิริวรรณ ศิลาพัชรนันท์, เยาวรัตน์ พุฒิมานรดีกุล, และ มัทยา จิตติรัตน์. ประวัติปัญหาสภาวะแวดล้อมในสมัยรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2525.
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรมราชเลขาธิการ รัชกาลที่ 7 กระทรวงมหาดไทย ร.7ม6/5 เรื่อง บันทึกความเห็น นาย ซี. โบดาร์ต เรื่องการทำลายขยะมูลฝอย (Notes on Refuse disposal and incineration by Charles Baudart, C.E., E.C.P., M.S.I.C. Nongkae April 1929)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรุงเทพมหานคร กทม1.11/2 เรื่อง การจัดตั้งสำนักงานบริการจัดสวนไม้ประดับและสำนักงานกำจัดมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล เทศบาลนครกรุงเทพ (พฤศจิกายน 2506)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรุงเทพมหานคร กทม1.4.1/44 เรื่อง ระเบียบกระทรวง มหาดไทยว่าด้วยการควบคุมและดำเนินงานของสำนักงานปุ๋ย (21 กันยายน 2507 - 28 ตุลาคม 2508)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรุงเทพมหานคร กทม1.4.1/45 เรื่อง รายงานการประชุมคณะกรรมการวิจัยและประสานงานการผลิตและจำหน่ายปุ๋ยอินทรีย์ ครั้งที่ 15/2507-ครั้งที่ 16/2507 (8-22 ธันวาคม 2507)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรุงเทพมหานคร กทม1.4.2/5 เรื่อง งบแสดงฐานะทางการเงินและรายงานการตรวจสอบบัญชีการเงินของเทศบาลนครกรุงเทพ ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2505 (20 มีนาคม - 16 เมษายน 2507)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรุงเทพมหานคร กทม1/3 เรื่อง อนุญาตให้บุคคลและหน่วยงานต่าง ๆ ขนขยะแห้งจากกองทำลายขยะ ถนนดินแดงนำไปถมบริเวณบ้าน อาคาร และสถานที่ต่าง ๆ (2 พฤษภาคม 2505 - 30 เมษายน 2506)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรุงเทพมหานคร กทม1.1/1 เรื่อง การโรงงานและเครื่องทำปุ๋ยจากขยะมูลฝอยของเทศบาลนครกรุงเทพ (26 กรกฎาคม 2501 - 21 เมษายน 2502)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรุงเทพมหานคร กทม4.7.1/1 เรื่อง การประชุม หัวหน้ากองในฝ่ายรักษาความสะอาด ครั้งที่ 1/2515-ครั้งที่ 5/2515 และครั้งที่ 1/2516-ครั้งที่7/2516 (15 กันยายน 2515 - 20 พฤศจิกายน 2516)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรุงเทพมหานคร กทม4.9.1/7 เรื่อง การประชุมหัวหน้ากอง สำนักรักษาความสะอาด (11 มกราคม 2517 - 4 พฤษภาคม 2520)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารกรุงเทพมหานคร กทม4.9.1/32 เรื่อง ภาวะงานทำลาย มูลฝอยของกรุงเทพมหานคร โดย นายเจริญ อันตะริกานนท์ เรียบเรียงเสนอคณะกรรมการพิจารณากำหนดวิธีการกำจัดมูลฝอยระยะยาว (9 พฤษภาคม 2518)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารสำนักนายกรัฐมนตรี กองกลาง (3)สร.0201.26/27 เรื่อง คำร้องทุกข์ของราษฎรบริเวณถนนดินแดง ว่าได้รับความเดือดร้อนจากเศษขยะที่เทศบาลนครกรุงเทพนำไปทิ้ง (30 พฤศจิกายน - 6 ธันวาคม 2499)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารสำนักนายกรัฐมนตรี กองกลาง (3)สร0201.29/38 เรื่อง องค์การทำปุ๋ย (15 มิถุนายน 2497 - 30 เมษายน 2498)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารสำนักนายกรัฐมนตรี กองกลาง (3)สร0201.29/58 เรื่อง โครงการณ์ทำปุ๋ยจากขยะมูลฝอยและอุจจาระ (7 เมษายน 2499 - 8 สิงหาคม 2501)
อนุสรณ์ ในงานพระราชทานเพลิงศพ นายแพทย์แสง สุทธิพงศ์ (พระชาญวิธีเวช) ม.ว.ม., ป.ช., ท.จ. ณ เมรุหน้าพลับพลาอิสริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส 28 ธันวาคม 2512. พระนคร: บพิธ, 2512.
Chittawadi, Chitrabongs, M. L. The politics of Defecation in Bangkok of the Fifth Reign, Journal of the Siam Society 99 (2011): 172-195.
Kirkpatrick, Allison. “As great a nuisance as the Garbage itself”: race, power and the question of waste management in Portland, Oregon, 1871-1905.” Oregon Historical Society 123, no. 4 (2022):358-389.
Landsberger, Stefan. Beijing Garbage: a city besieged by waste. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2019.
Leong, Lo Tuck, and Euston Quah. “Management of Non-Hazardous Solid Waste.” In Environment and the City: Sharing Singapore’s Experience and Future Challenges, edited by Ooi Giok Ling, 221-243. Singapore: Times Academic Press, 1995.
Melosi, Martin V. Garbage in the cities: refuse, reform, and the environment: 1880-1980. Texas: Taxas A&M University Press, 1981.
Pichtel, John. Waste management practices: municipal, hazardous, and industrial. Boca Raton, FL: CRC Press, 2005.
Pollans, Lily Baum. Resisting Garbage: the politics of waste management in American cities. Austin: University of Texas Press, 2021.
Rathje, William and Cullen Murphy. Rubbish! the Archaeology of garbage. New York, NY: Harper Collins Publishers, 1992.
Strach, Patricia, Kathleen Sullivan and Elizabeth Pérez-Chiqués, “The Garbage Problem: Corruption, Innovation, and Capacity in Four American Cities, 1890-1940,” Studies in American Political Development 33, no. 2 (October 2, 2019): 209-233.