ข้อความคิดว่าด้วยการครอบครองตามกฎหมายลักษณะทรัพย์สิน

บทคัดย่อ

ครอบครองเป็นหนึ่งในข้อความคิดที่มีความสำคัญมากที่สุดในเรื่องกฎหมายทรัพย์สิน แต่เป็นการยากที่จะให้ความหมายแก่คำว่าครอบครอง ทั้งการยึดถือทางกายภาพและเจตนาล้วนเป็นสิ่งที่ต้องมีเพื่อให้เกิดมีการครอบครองขึ้น กรรมสิทธิ์เป็นข้อความคิดทางกฎหมายในขณะที่ครอบครองเป็นทั้งเรื่องในทางข้อเท็จจริงและเป็นข้อความคิดทางกฎหมายไปพร้อมกัน อัลเปียนกล่าวในมูลบทนิติศาสตร์ว่า “กรรมสิทธิ์ไม่มีสิ่งใดร่วมกับครอบครอง” (nihil commune habet proprietas cum possessione) กฎหมายโรมันรู้จักการใช้คำสั่งเกี่ยวด้วยการครอบครองเพื่อคุ้มครองการครอบครอง
บนพื้นฐานของการศึกษากฎหมายโรมันอย่างกว้างขวางและตามวิธีการทางทฤษฎี นักคิดชั้นนำชาวเยอรมันสองท่านได้พยายามให้ความหมายและจัดระบบข้อความคิดว่าด้วยการครอบครองในศตวรรษที่ 19 ได้แก่ ฟรีดริค คาร์ล ฟอน ซาวิญญี และรูดอล์ฟ ฟอน เยียริง สำหรับนักคิดทั้งสอง ความท้าทายหลักคือการจัดปริมณฑลระหว่างการครอบครองกับการยึดถือ ด้วยทฤษฎีอัตวิสัยว่าด้วยครอบครองของซาวิญญี เจตนาครอบครองดังเช่นเจ้าของเป็นองค์ประกอบที่จำเป็นของครอบครอง ในทางตรงกันข้าม เยียริงเสนอทฤษฎีภาววิสัยว่าด้วยครอบครองและโต้แย้งความจำเป็นที่ต้องมีเจตนาเป็นเจ้าของ (animus domini)
ในประเทศฝรั่งเศสก่อนปี ค.ศ. 1975 ด้วยประมวลกฎหมายแพ่งที่ได้รับแรงบันดาลใจจากทฤษฎีอัตวิสัยว่าด้วยครอบครองของซาวิญญี ผู้ครอบครองด้วยมูลเหตุ precario ไม่อาจเป็นโจทก์ฟ้องคดีการครอบครองต่อบุคคลที่ตนครอบครองแทนได้ ในประเทศเยอรมนีซึ่งใช้ทฤษฎีภาววิสัยว่าด้วยครอบครองของเยียริง ประมวลกฎหมายแพ่งเยอรมันไม่แยกความแตกต่างระหว่างการครอบครองโดยพฤตินัยกับการครอบครองโดยนิตินัย อย่างไรก็ตาม ในประเทศฝรั่งเศสได้มีการบัญญัติเพิ่มสองมาตราคือมาตรา 2282 และมาตรา 2283 เข้าในประมวลกฎหมายแพ่งในปี ค.ศ. 1975 เพื่อให้การคุ้มครองการครอบครองแก่ผู้ครอบครองด้วยมูลเหตุ precario ในปัจจุบัน ในประเทศหลักที่ใช้ระบบซิวิลลอว์ทั้งสองนี้จึงให้หลักเกณฑ์การคุ้มครองทางกฎหมายที่ประสานกลมกลืนกัน ในประเทศญี่ปุ่นเช่นเดียวกับในประเทศไทย บทบัญญัติว่าด้วยครอบครองถือตามทฤษฎีภาววิสัยว่าด้วยครอบครอง