การคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภคตามสัญญาผู้บริโภค: กรณีศึกษาปัญหา "คดีผู้บริโภคเทียม"

ผู้แต่ง

  • นนทวัชร์ นวตระกูลพิสุทธิ์ คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

คำสำคัญ:

คดีผู้บริโภค การคุ้มครองผู้บริโภค

บทคัดย่อ

ประเทศไทยได้กำหนดกลไกและมาตรการทางกฎหมายเกี่ยวกับการคุ้มครองสิทธิในด้านต่าง ๆ ของผู้บริโภคอย่างต่อเนื่องและพัฒนาให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นมาโดยตลอด ดังจะเห็นได้จากการประกาศ ใช้บังคับกฎหมายใหม่ ๆ ที่มีเจตนารมณ์เกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภค ตลอดจนการแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายเกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภคฉบับต่าง ๆ ที่ดำเนินการมาอย่างต่อเนื่อง จนกระทั่งการแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. 2522 ครั้งล่าสุดเมื่อเดือนพฤษภาคม 2562 อย่างไรก็ตาม ในทางปฏิบัติกลับพบว่าการโต้แย้งสิทธิระหว่างผู้บริโภคกับผู้ประกอบธุรกิจยังปรากฏให้เห็นอยู่อย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งปริมาณคดีผู้บริโภคที่ขึ้นสู่การพิจารณาของศาลที่มีจำนวนมากขึ้นเรื่อย ๆ แต่กระนั้นก็ตาม หากพิจารณาอย่างถี่ถ้วนแล้ว จะเห็นได้ว่าคดีผู้บริโภคในหลาย ๆ คดีนำมาซึ่ง “คำถาม” หรือ “ข้อสงสัย” ว่า คดีนั้น ๆ มีลักษณะเป็นคดีผู้บริโภคโดยแท้จริงหรือไม่ หรือเป็น “คดีผู้บริโภคเทียม” (“misconceived consumer cases”) และการนำกฎหมายคุ้มครองผู้บริโภคไปปรับใช้แก่คดีผู้บริโภคเทียมย่อมจะเป็นการไม่เหมาะสมและก่อให้เกิดผลกระทบในหลายมิติ สภาพปัญหาดังกล่าว “ส่วนหนึ่ง” น่าจะเกิดขึ้นจากการใช้การตีความกฎหมายเกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภคขององค์กรด้านกระบวนการยุติธรรมที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพิจารณาวินิจฉัยของประธานศาลอุทธรณ์เกี่ยวกับปัญหาว่าคดีใดเป็นคดีผู้บริโภคหรือไม่ และ “อีกส่วนหนึ่ง” น่าจะเกิดขึ้นจากบทบัญญัติของกฎหมายที่เกี่ยวข้องที่ยังขาดความชัดเจน ซึ่งจำเป็นต้องได้รับการแก้ไขปรับปรุงให้มีความเหมาะสมต่อไป

References

หนังสือ

ภาษาไทย

กฤษฎา ศุภวรรธนะกุล, เรื่องเล่าจากคนเคยฟ้องคดีผู้บริโภค ( มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค 2553).

ชัยวัฒน์ วงศ์วัฒนศานต์, กฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค (สำนักพิมพ์วิญญูชน 2543).

ชาญณรงค์ ปราณีจิตต์, คำอธิบายพระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค พ.ศ. ๒๕๕๑, (สำนักงาน

ศาลยุติธรรม 2551).

ดาราพร ถิระวัฒน์, สัญญาผู้บริโภค, (โครงการตำราและเอกสารประกอบการสอน คณะนิติศาสตร์

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 2559).

ธานิศ เกศวพิทักษ์. กฎหมายวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภคตามพระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค พ.ศ. 2551

(บริษัท ยูเนียน อุลตร้าไวโอเล็ต จำกัด 2551).

นนทวัชร์ นวตระกูลพิสุทธิ์, กฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค (พิมพ์ครั้งที่ 2 (แก้ไขเพิ่มเติม) โครงการตำราและ

เอกสารประกอบการสอน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 2563).

สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค, สคบ. กับการคุ้มครองผู้บริโภค (สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครอง

ผู้บริโภค สำนักนายกรัฐมนตรี 2558).

สำนักกฎหมายและวิชาการศาลยุติธรรม สำนักงานศาลยุติธรรม, รวมคำวินิจฉัยของประธานศาลอุทธรณ์

ในคดีผู้บริโภค ปี 2552 รวมคำวินิจฉัยของประธานศาลอุทธรณ์ในคดีผู้บริโภค ปี 2553 และ

รวมคำวินิจฉัยของประธานศาลอุทธรณ์ในคดีผู้บริโภค พ.ศ. 2554 - 2557 (สำนักกฎหมายและวิชาการ

ศาลยุติธรรม สำนักงานศาลยุติธรรม 2552, 2553, 2560).

ภาษาต่างประเทศ

Cyril Noblot, Droit de la consummation (Montchrestien 2012).

Hans Schulte-Nölke, Christian Twigg-Flesner และ Martin Ebers (Eds.), EC Consumer Law

Compendium, The Consumer Acquis and its transposition in the Member States,

(Sellier. european law publishers Munich 2008).

Jean CALAIS-AULOY และ Henri TEMPLE, Droit de la consommation, Précis Dalloz (10e éd,

Dalloz 2020.

บทความ

ภาษาไทย

นนทวัชร์ นวตระกูลพิสุทธิ์, ‘พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค พ.ศ. 2551: กฎหมาย “วิธีสบัญญัติ”

ที่บัญญัติเกินกรอบของหลักกฎหมาย “สารบัญญัติ”’ (2551) 6 วารสารกฎหมายใหม่ 99, 44 - 61.

นนทวัชร์ นวตระกูลพิสุทธิ์, ‘พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค พ.ศ. 2551: ผลการใช้บังคับที่ “สวนทาง”

กับเจตนารมณ์ของพระราชบัญญัติ (?)’ (2553) 4 วารสารนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 39,

- 768.

นนทวัชร์ นวตระกูลพิสุทธิ์, ‘การคุ้มครองผู้บริโภคกับปัญหาเฉพาะของระบบการคุ้มครองของประเทศไทย’

(2557) วารสารรพี 2557 คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 83 - 117.

นนทวัชร์ นวตระกูลพิสุทธิ์, ‘การแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค: ก้าวย่างสำคัญของการพัฒนา

เพื่อการคุ้มครองที่มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น’ (2563) 2 วารสารนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

, 1 - 33.

ธนะชัย ผดุงธิติ, ‘คำวินิจฉัยคดีผู้บริโภคของประธานศาลอุทธรณ์’ (2551) 6 วารสารกฎหมายใหม่ 102,

- 38.

พินัย ณ นคร, ‘กฎหมายว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม: แนววิเคราะห์ใหม่เชิงเปรียบเทียบ’ (2543) 4 วารสาร นิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 30, 546 - 588.

อนันต์ จันทรโอภากร, ‘ปัญหาข้อขัดข้องการบังคับใช้กฎหมายวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค’ (2556) 3 วารสาร

นิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 42, 433 - 470.

ภาษาต่างประเทศ

Abbas GHASEMI HAMED, ‘LE PROFESSIONNEL ET LE CONSOMMATEUR, LES DEUX

PRINCIPALES CATEGORIES DE PARTIES A L'OBLIGATION D'INFORMATION’ (1998) 4

Revue juridique de l'Ouest, 507-530 <https://www.persee.fr/doc/juro_0990-1027

_1998_num_11_4_2485> accessed on 24 July 2021.

วิทยานิพนธ์

ธันยพร พงศ์กระพันธ์, ‘ประสิทธิผลการดำเนินงานตามพระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค พ.ศ. 2551’

(วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาบริหารรัฐกิจ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

.

อื่น ๆ

กองนโยบายเศรษฐกิจระหว่างประเทศ กรมเศรษฐกิจระหว่างประเทศ, ‘การประชุมสหประชาชาติว่าด้วย

การค้าและการพัฒนา (United Nations Conference on Trade and Development - UNCTAD)’

<https://business.mfa.go.th/th/content/16503> สืบค้นเมื่อ 9 กรกฎาคม 2564.

ชาญณรงค์ ปราณีจิตต์, ‘ลักษณะของคดีผู้บริโภค’ <https://sites.google.com/site/thnaykrungtheph/

khdi-phu-briphokh-laksna-laea-sara- sakhay> สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2564.

ชาญณรงค์ ปราณีจิตต์, ‘วิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค: ลักษณะของคดีผู้บริโภค’ <https://sites.google.com/

site/thnaykrungtheph/khdi-phu-briphokh-laksna-laea-sara-sakhay> สืบค้นเมื่อ 20

กรกฎาคม 2564.

ณัฐพล รัตนทัศนีย์, ‘ปัญหากฎหมายวิธิีพิจารณาคดีผู้บริโภค’ <http://www.lawgrad.ru.ac.th/

AbstractsFile/6024011227/1573806467f80d962cb32cdcb3754b0a59b7611c88_abstract

.pdf> สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2564.

มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค, ‘พ่อค้าลุยฟ้องผู้บริโภค 3.5 แสนคดี กลไกบกพร่องชาวบ้านเสียเปรียบ’

<https://consumerthai.org/consumers-news/consumers-news/policies-laws/1201-3-

html> สืบค้นเมื่อ 9 กรกฎาคม 2564.

มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค, ‘ฉบับที่ 168 สถานการณ์ พ.ร.บ. วิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค ต้องติดตามอย่างใกล้ชิด’

<https://www.chaladsue.com/article/1435> สืบค้นเมื่อ 6 กรกฎาคม 2564.

มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค, ‘ฉบับที่ 187 8 ปี บทเรียนการใช้กฎหมายคดีผู้บริโภค’ <https://www.chaladsue.

com/article/2381> สืบค้นเมื่อ 6 กรกฎาคม 2564.

มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค, ‘มพบ. ชง อย. เอาผิด “โฆษณาเกินจริง” ถึงที่สุด’ <https://www.consumerthai.org/

consumers-news/consumers-news/food-and-drug/4537-640119_hype.html> สืบค้นเมื่อ

กรกฎาคม 2564.

รังสรรค์ วิจิตรไกรสร, ‘ความรู้เกี่ยวกับโครงสร้างคดีผู้บริโภค’ <https://oja.coj.go.th/th/file/get/file/

d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e112826.pdf> สืบค้นเมื่อ สืบค้นเมื่อ 20

กรกฎาคม 2564.

เรวดี ขวัญทองยิ้ม, ‘พ.ร.บ. วิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค กม. เพื่อคุ้มครองผู้บริโภคหรือเครื่องมือทวงหนี้ใหม่ของ

นายทุน’ <https://www.consumerthai.org/consumers-news/consumers-news/policies-

laws/1204-2010-10-14-06-46-37.html> สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2564.

สุพจน์ หนูเกลี้ยง, ‘ปัญหาข้อกฎหมายในการดำเนินคดีผู้บริโภค: ศึกษากรณีผู้ประกอบธุรกิจเป็นโจทก์ฟ้อง

ผู้บริโภค’ <https://library.coj.go.th/pdf-view.html?fid=13366&table=files_biblio> สืบค้น

เมื่อ 30 กรกฎาคม 2564.

สำนักงานที่ปรึกษาด้านอุตสาหกรรมในต่างประเทศ ประจำกรุงเวียนนา, ‘Single Market Strategy ของ

สหภาพยุโรป’ <https://www.thaiindustrialoffice.wordpress.com> สืบค้นเมื่อ 8 กรกฎาคม

สำนักแผนงานและงบประมาณ สำนักงานศาลยุติธรรม, ‘รายงานสถิติคดีศาลยุติธรรมทั่วราชอาณาจักร

ประจำปี พ.ศ. 2561’

<https://oppb.coj.go.th/th/file/get/file/201909029a4098509a261a475d91b012ae144cf

pdf> สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม2564.

สำนักแผนงานและงบประมาณ สำนักงานศาลยุติธรรม, ‘หนังสือรายงานสถิติคดีของศาลทั่วราชอาณาจักร

ประจำปี พ.ศ. 2562’ <https://oppb.coj.go.th/th/file/get/file/2020090327b589ee173351

d20df602ef02d0d999143037.pdf> สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2564.

ACCP, ‘Country Malaysia Asean consumer’, ‘Malaysia Legislation’ <https://aseanconsumer.org/

selectcountry=Malaysia> accessed 12 July 2021.

ACCP, ‘Country Malaysia Asean consumer’, ‘Singapore Legislation’

org/selectcountry=Singapore> accessed 12 July 2021.

ACCP, ‘The ASEAN Committee on Consumer Protection - ACCP’

<https://asean.org/archive/the-asean-committee-on-consumer-protection-accp/>

accessed 12 July 2021.

ACCP, ‘The ASEAN Strategic Action Plan for Consumer Protection (ASAPCP) 2016-2025: Meeting

the Challenges of a People-Centered ASEAN Beyond 2015’

aseanconsumer.org/cterms-regional-cooperation-in-asean/asean-strategic-action-plan-

on-consumer-protection-asapcp-2016-2025> accessed 12 July 2021.

Anne Lagerwall, ‘Jus Cogens’ <https://www.oxfordbibliographies.com/view/document

/obo-9780199796953/obo-9780199796953-0124.xml> accessed 13 July 2021.

Asian Data Science Explorers, ‘ASEAN Economic Community Blueprint 2025’

org/asean-economic-community-blueprint-2025/> accessed 1 July 2021.

Association of Southeast Asian Nations, Handbook on ASEAN Consumer Protection Laws and

Regulations <https://asean.org/wp-content/uploads/2018/05/Handbook-on-ASEAN-

Consumer-Protection-Laws-and-Regulation.pdf> accessed 1 July 2021.

Camille DUPIN, ‘La Notion de Consommateur’ <http://memoire.jm.u-psud.fr/affiche_

memoire.php?fich=3975&diff=public> accessed 30 July 2021.

Consumer Affairs Victoria, ‘Discussion paper What do we mean by “vulnerable” and

“disadvantaged” consumers?’ <https://www.consumer.vic.gov.au/library/

publications/resources-and-education/research/what-do-we-mean-by-vulnerable-and-

disadvantaged-consumers-discussion-paper-2004.pdf> accessed 8 July 2021.

European Parliament, Consumer policy: principles and instruments, Fact Sheets on the

European Union <https://www.europarl.europa.eu/factsheets/en/sheet/46/consumer-

policy-principles-and-instruments> accessed 8 July 2021.

Hans Schulte-Nölke, Christian Twigg-Flesner and Martin Ebers, ‘EC Consumer Law

Compendium - Comparative Analysis’, February 2008, Part 3. Common structures

in the Directives, A. The notion of “consumer” 713, และ B. The notion of

“business”,732 <https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=

1.1.183.3328&rep=rep1&type=pdf> accessed 24 July 2021.

UNCTAD, United Nations Guidelines for Consumer Protection (UNGCP) <https://unctad.org/

en/PublicationsLibrary/ditccplpmisc2016d1_en.pdf> accessed 1 July 2021.

UNCTAD, The protection of vulnerable and disadvantaged consumers <https://unctad.org/

system/files/non-official-document/cicplp2nd_c_bmjv_vul_en.pdf> accessed 8 July

Downloads

เผยแพร่แล้ว

2021-12-29