การพิจารณาคดีอาญาโดยไม่ปรากฏตัวจำเลย

บทคัดย่อ

หลักการพิจารณาและสืบพยานต้องกระทำต่อหน้าจำเลยในคดีอาญาเป็นหลักการที่คุ้มครองสิทธิที่จะเผชิญหน้ากับพยานของจำเลย เพื่อให้จำเลยได้มีโอกาสซักค้านพยานหรือเตรียมสืบหักล้างพยานโจทก์ เพื่อพิสูจน์ความบริสุทธิ์ของตนและเป็นการให้โอกาสจำเลยได้ต่อสู้คดีอย่างเต็มที่ อย่างไรก็ตาม การใช้หลักการดังกล่าวทุกกรณี โดยเฉพาะในคดีร้ายแรง ดังเช่น คดีอาญาระหว่างประเทศ คดีค้ามนุษย์ หรือคดียาเสพติด อาจส่งผลกระทบต่อการอำนวยความยุติธรรมได้เช่นเดียวกัน ยกตัวอย่างเช่น กรณีที่จำเลยหลบหนีระหว่างการพิจารณาคดีของศาล และศาลจะสั่งจำหน่ายคดีชั่วคราวจนกว่าจะสามารถจับตัวจำเลยได้ ความทรงจำของพยานบุคคลซึ่งเป็นเพียงมนุษย์ธรรมดาก็อาจเลือนหายไปหรืออาจถึงแก่ความตายไปก่อน และเมื่อคดีอาญาโจทก์มีหน้าที่ในการพิสูจน์ให้ศาลเห็นว่า จำเลยเป็นผู้กระทำความผิดในระดับที่ต้องปราศจากข้อสงสัย (Beyond reasonable doubt) ก็อาจทำให้ศาลยกฟ้องได้ และกลายเป็นว่าหากจำเลยสามารถหลบหนีได้จนหมดอายุความก็เท่ากับสามารถรอดพ้นจากคดี ด้วยเหตุนี้เอง ทำให้เกิดข้อยกเว้นของหลักการพิจารณาคดีและการสืบพยานที่ต้องทำต่อหน้าจำเลยขึ้น ทั้งในกฎหมายระหว่างประเทศและกฎหมายภายในของประเทศต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ประเทศที่ใช้ระบบกฎหมายซีวิลลอว์จะอนุญาตให้พิจารณาคดีโดยไม่ปรากฏตัวจำเลยได้ เพราะการดำเนินคดีต่อผู้กระทำความผิดที่อยู่ในเขตอำนาจศาลนั้น ศาลได้มีบทบาทในการสืบสวนสอบสวนพยานหลักฐานด้วย ทำให้แม้ปราศจากขั้นตอนการถามค้านก็ยังคงมีพยานหลักฐานเข้าสู่สำนวนอยู่ เช่นเดียวกันกับประเทศไทยที่ได้มีการแก้ไขประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาใหม่ โดยพระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ฉบับที่ 33 พ.ศ. 2562 มาตรา 5 และมาตรา 6 ได้เพิ่มเติมข้อยกเว้นให้สามารถพิจารณาคดีอาญาโดยไม่ปรากฏตัวจำเลยได้ในหลายกรณี ทั้งนี้ บทบัญญัติที่มีการแก้ไขเพิ่มเติมใหม่ซึ่งเป็นข้อยกเว้นให้พิจารณาคดีอาญาโดยไม่ปรากฏตัวจำเลยในกรณีของคดีอาญาทั่วไปบางบทบัญญัตินั้นเป็นบทบัญญัติที่ไม่จำเป็น แม้ว่าข้อยกเว้นดังกล่าวจะสามารถนำมาใช้กับระบบวิธีพิจารณาความอาญาของประเทศไทยได้ก็ตาม อีกทั้ง การแก้ไขเพิ่มเติมข้อยกเว้นให้พิจารณาคดีอาญาลับหลังจำเลยได้ในครั้งนี้ยังไม่มีการให้หลักประกันทดแทนแก่จำเลยที่ต้องสูญเสียสิทธิในการเผชิญหน้ากับพยานหลักฐานไป ซึ่งเป็นปัญหาที่จำเป็นต้องได้รับการแก้ไขให้เหมาะสมต่อไป