ประเด็นทางจริยธรรมของการแพทย์ทางไกล

บทคัดย่อ

การแพทย์ทางไกลมีบทบาทมากขึ้นในการรักษาผู้ป่วย จากเดิมที่การแพทย์ทางไกลถูกนำมาใช้เท่าที่จำเป็นเพื่อให้ผู้ป่วยสามารถเข้าถึงการรักษาหรือการแพทย์เฉพาะทางเท่านั้น แต่เนื่องจากความเจริญก้าวหน้าของเทคโนโลยีการสื่อสารในปัจจุบัน ทำให้การแพทย์ทางไกลถูกนำมาใช้มากขึ้นเพื่อเพิ่มประสิทธิผลในการรักษาและอำนวยความสะดวกให้กับแพทย์และผู้ป่วย มีหลักฐานที่ปฏิเสธไม่ได้จำนวนมากแสดงว่าการแพทย์ทางไกลมีประโยชน์หลายประการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงสถานการณ์โรคระบาดโควิด 19 ที่การแพทย์ทางไกลมีบทบาทมากยิ่งขึ้น อย่างไรก็ตาม การแพทย์ทางไกลอาจส่งผลเสียต่อความสัมพันธ์ระหว่างแพทย์และผู้ป่วยได้เช่นกัน และแม้ว่ากฎเกณฑ์ทางกฎหมายเกี่ยวกับการแพทย์ทางไกลในประเทศไทยจะครอบคลุมประเด็นที่สำคัญ แต่อาจกล่าวได้ว่ากฎเกณฑ์เหล่านั้นมีรายละเอียดที่ไม่เพียงพอสำหรับการนำการแพทย์ทางไกลไปใช้ในทางปฏิบัติ บทความนี้จึงศึกษาประเด็นทางจริยธรรมของการแพทย์ทางไกลด้วยการวิเคราะห์ผลกระทบของการใช้การแพทย์ทางไกลต่อความสัมพันธ์ระหว่างแพทย์และผู้ป่วย และเสนอแนะแนวทางปฏิบัติสำหรับผู้ให้การรักษาที่ต้องการนำการแพทย์ทางไกลมาใช้ในการรักษา โดยพิจารณาจากมุมมองทางจริยธรรมเป็นสำคัญ และไม่เจาะจงการรักษาประเภทใดหรือการแพทย์เฉพาะทางสาขาใดเป็นการเฉพาะ

บทความนี้เริ่มจากการอธิบายความหมายของการแพทย์ทางไกลและจำแนกรูปแบบของการแพทย์ทางไกลโดยพิจารณาจากระดับของการนำการสื่อสารทางไกลมาใช้ในการรักษา ต่อมาจะอธิบายประเด็นทางจริยธรรมที่อาจเกิดขึ้นในการแพทย์ทางไกล 5 ประการ ได้แก่ ความสัมพันธ์ระหว่างแพทย์และผู้ป่วยที่เปลี่ยนไป ภาระที่เกิดขึ้นกับผู้ป่วยที่รับการรักษาผ่านการแพทย์ทางไกล ประสิทธิผลในการรักษาที่ลดลงเมื่อใช้การแพทย์ทางไกล ผลกระทบต่อความปลอดภัยของข้อมูลและความเป็นส่วนตัวของผู้ป่วย และความรับผิดชอบของแพทย์ในการแพทย์ทางไกลในแต่ละรูปแบบ ท้ายที่สุด บทความนี้เสนอแนะข้อพึงปฏิบัติ 5 ประการที่ช่วยรักษาความสัมพันธ์ระหว่างแพทย์และผู้ป่วยเมื่อใช้การแพทย์ทางไกล ได้แก่ การเลือกใช้การแพทย์ทางไกลอย่างเหมาะสม การขอความยินยอมสำหรับการแพทย์ทางไกล การช่วยเหลือผู้ป่วยในการใช้การแพทย์ทางไกล การรักษาความปลอดภัยของข้อมูล และการกำหนดแนวทางปฏิบัติที่เฉพาะเจาะจง

บทความนี้สรุปว่า ผู้ให้การรักษาควรนำการแพทย์ทางไกลมาใช้ด้วยความระมัดระวัง เนื่องจากมีประเด็นทางจริยธรรมหลายประการที่อาจเกิดขึ้นและอาจส่งผลเสียต่อความสัมพันธ์ระหว่างแพทย์และผู้ป่วย   หลายคนอาจเข้าใจว่าแพทย์ผู้ใช้การแพทย์ทางไกลมีความรับผิดชอบที่จำกัดเมื่อเปรียบเทียบกับการรักษาในสถานพยาบาล แต่แท้จริงแล้วมิได้เป็นเช่นนั้นเสมอไป เพราะความรับผิดชอบของแพทย์อาจมีมากขึ้นด้วยลักษณะของการแพทย์ทางไกลเอง บทความนี้เสนอแนะด้วยว่า ประเทศไทยควรมีกฎเกณฑ์เกี่ยวกับการแพทย์ทางไกลที่ชัดเจนมากขึ้นโดยแยกแยะการแพทย์ทางไกลที่มีรูปแบบแตกต่างกัน