พัฒนาการแนวคิดเรื่องหลักนิติรัฐ (État de droit) ในประเทศฝรั่งเศส

Warisa Ongsupankul

Authors

Warisa Ongsupankul Faculty of Law, Thammasat University

Keywords:

rule of law, France, legicentric state, theory of auto-limitation, theory of hetero-limitation

Abstract

The starting question as to “what it means for a person to be governed by law, as opposed to being subject to the dictates of the powerful” entails discussions and development of two western models of concepts aimed at answering the question. The two models which have later inspired other countries are the notion of the rule of law which derives from debates surrounding English constitutional law and the notion of Rechsstaat which originates from Germany. France is one of the countries into which the German notion of Rechsstaat has been incorporated, known in French language as État de droit. Nevertheless, France also has its own background, practices, and areas of emphasis which are unique due to its own historical contexts and constitutional thoughts. A study of the notion of État de droit provides an example of transplanting foreign notion into similar thoughts which have already existed in the French society as well as the ways in which different arguments compete to define or interpret such notion through the debates surrounding the relationship between the State and the law. Moreover, limits and challenges of the application of État de droit in different periods and situations owing to French constitutional identity and constitutional topography or external factors are also discussed. The author believes that the case study of France will be useful for Thai scholarship in terms of further research and comparative study.

References

กุลลดา เกษตรบุญชู มี้ด, วิวัฒนาการรัฐอังกฤษ ฝรั่งเศส ในกระแสเศรษฐกิจโลก จากระบบฟิวดัลถึงการปฏิวัติ (พิมพ์ครั้งที่ 3 ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม, สำนักพิมพ์ฟ้าเดียวกัน 2561).

ฐาปนันท์ นิพิฏกุล, ‘คำประกาศว่าด้วยสิทธิมนุษยชนและพลเมือง 1789’ (Thaivolunteer, 19 มีนาคม 2553) <https://www.thaivolunteer.org/คำประกาศว่าด้วยสิทธิ/> เข้าถึงเมื่อ 17 กรกฎาคม 2565.

ธงชัย วินิจจะกูล, ‘นิติรัฐอภิสิทธิ์ ราชนิติธรรม: ประวัติศาสตร์ภูมิปัญญาของ Rule by Law แบบไทย’ (เอกสารประกอบการแสดงปาฐกถาพิเศษ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ ครั้งที่ 17 วันที่ 9 มีนาคม 2563 ณ คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์).

บรรเจิด สิงคะเนติ, หลักกฎหมายมหาชน: หลักนิติธรรม/นิติรัฐในฐานะเกณฑ์จำกัดอำนาจรัฐ (วิญญูชน 2560).

ปิยบุตร แสงกนกกุล, กฎหมายรัฐธรรมนูญ: การก่อตั้งรัฐธรรมนูญและการแก้ไขรัฐธรรมนูญ (โครงการตำราและเอกสารประกอบการสอน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2560).

ปิยบุตร แสงกนกกุล, ภูมิปัญญาปฏิวัติฝรั่งเศส (พิมพ์ครั้งที่ 2, สำนักพิมพ์มติชน 2565).

พรสันต์ เลี้ยงบุญเลิศชัย, ‘วิวัฒนาการของหลักนิติรัฐโดยสังเขป: กรณีประเทศเยอรมันและประเทศฝรั่งเศส’ (2554) เครือข่ายกฎหมายมหาชนไทย สืบค้นเมื่อ 29 พฤษภาคม 2564.

รวินทร์ ลีละพัฒนะ และชมพูนุท ตั้งถาวร, มุมมองใหม่ต่อการกระทำทางรัฐบาลในประเทศไทย: ศึกษาผ่านประวัติศาสตร์กฎหมายรัฐธรรมนูญ (สถาบันพระปกเกล้า 2564).

วรเจตน์ ภาคีรัตน์, คำสอนว่าด้วยรัฐและหลักกฎหมายมหาชน (พิมพ์ครั้งที่ 3 ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม สำนักพิมพ์อ่านกฎหมาย 2564).

Alain Laquièze, ‘État de Droit and National Sovereignty in France’ in Pietro Costa and Danilo Zolo (eds), The Rule of Law History, Theory and Criticism, (Springer Netherlands 2007).

Anne-Laure Casssard-Valembois. ‘L’Exigence de Sécurité Juridique et l’Ordre Juridique Français: “Je t’Aime, Moi Non Plus…”’ (2020) 2(5) Titire VII 1.

Cardin Le Bret, De la Souveraineté du Roi (J. Quesnel 1632).

Conseil d’État, Rapport Public Annuel 1991: De la sécurité juridique (La Documentation Française 1991).

Conseil d’État, Rapport Public Annuel 2006: Sécurité Juridique et Complexité du Droit (La Documentation française 2006).

Dominique Terré, Les Questions Morales du Droit (Presses Universitaires de France, 2007), Chapitre 2 Le Gouvernement des Juges.

Frédéric Bluche, 'Lettres de Cache', Encyclopædia Universalis France (2022).

Jacon Weinrib, Dimensions of Dignity: The Theory and Practice of Modern Constitutional Law, (Cambridge University Press, 2016).

Jaques Chevalier, L’État de Droit (6th edn, LGDF, 2017).

Léon Duguit, La Doctrine Allemande de l’Autolimitation de l’État (Giard et Brière 1919).

Louis Favoreu, ‘De la Démocratie à l’État de droit’ (1991) 64(2) Le Débat 154.

Louis Favoreu and others, Droit Constitutionnel (22e édition Dalloz 2020).

Luc Heuschling, ‘État de droit: The Gallicization of the Rechsstaat’ in Jens Meierhenrich and Martin Loughlin (eds), The Cambridge Companion to the Rule of Law (Cambridge University Press 2021).

Martin Loughlin, Foundation of Public law (Oxford University Press 2010), Chapter 11 Rechsstaat, Rule of Law, L’Etat de Droit.

Michel Troper, ‘Le concept d’ État de Droit’ (1992).

Nicholas Barber, ‘The Rechsstaat and The Rule of Law’ (2003) 53(4) The University of Toronto law Journal 443.

Raymond Carré de Malberg, Contribution à la Théorie Générale de l'État: Spécialement d'après les Données Fournies par le Droit Constitutionnel Français, Tome premier (Bibliothèque Nationale de France 1920).

Yves-Marie Bercé, L’Ancien Régime (Presses Universitaires de France 2021).