มาตรการทางกฎหมายในการส่งเสริมการใช้สิทธิบัตรเพื่อคุ้มครองสิ่งแวดล้อมในประเทศไทย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ศึกษาการใช้กฎหมายสิทธิบัตรเพื่อการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมในต่างประเทศและประเทศไทยเพื่อวิเคราะห์ถึงสภาพปัญหาที่เกี่ยวข้องและเสนอแนะแนวทางหรือมาตรการที่เหมาะสมในการใช้สิทธิบัตรเพื่อคุ้มครองสิ่งแวดล้อมในประเทศไทย โดยศึกษาเปรียบเทียบมาตรการทางกฎหมายและนโยบายของประเทศไทยกับสหราชอาณาจักร สหรัฐอเมริกาและสาธารณรัฐประชาชนจีน โดยจากการศึกษาพบว่าในทั้งสามประเทศนี้ ได้มีการใช้สิทธิบัตรเพื่อคุ้มครองสิ่งวดล้อม ไม่ว่าจะเป็นการใช้มาตรการทางกฎหมายในการยกเว้นการคุ้มครองสิทธิบัตรแก่การประดิษฐ์ที่หากนำไปใช้ประโยชน์แล้วอาจก่อให้เกิดความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อมอย่างร้ายแรง หรือการใช้มาตรการทางนโยบายโดยการให้สิทธิพิเศษแก่คำขอรับสิทธิบัตรการประดิษฐ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมให้ได้รับการตรวจสอบคำขอแบบเร่งด่วนเพื่อเร่งรัดการออกสิทธิบัตรแก่การประดิษฐ์ดังกล่าวได้รวดเร็ว ซึ่งจากการศึกษากฎหมายสิทธิบัตรของประเทศไทยพบว่า แม้ว่าประเทศไทยจะมีทั้งมาตรการทางกฎหมายสิทธิบัตรและมาตรการการให้สิทธิเศษที่สามารถนำมาปรับใช้เพื่อการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมได้ แต่มาตรการดังกล่าวยังไม่มีความเหมาะสมและเพียงพอที่จะนำมาใช้เพื่อส่งเสริมการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาความไม่ชัดเจนของกฎหมาย ดังนั้นจึงควรมีการแก้ไขพระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ. 2522 โดยเพิ่ม “การประดิษฐ์ที่หากมีการใช้ประโยชน์แล้วอาจก่อให้เกิดความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อมอย่างร้ายแรง” เป็นเหตุหนึ่งในมาตรา 9 (5) ที่สามารถใช้ในการยกเว้นการคุ้มครองสิทธิบัตรได้ และควรมีการแก้ไขมาตรา 24 แห่งพระราชบัญญัติสิทธิบัตรฯ เพื่อจัดตั้งช่องทางพิเศษสำหรับการประดิษฐ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งจะช่วยเร่งรัดกระบวนการพิจารณาคำขอรับสิทธิบัตรสำหรับการประดิษฐ์ประเภทนี้ ทั้งนี้เพื่อเป็นการสร้างมาตรการที่ชัดเจนและยั่งยืนต่อไป นอกจากนี้ ควรมีการปรับปรุงคู่มือการตรวจสอบสิทธิบัตรของเจ้าหน้าที่ให้มีหลักเกณฑ์ชัดเจนในการประเมินและพิจารณาการประดิษฐ์ที่อาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม พร้อมทั้งเพิ่มรายละเอียดในคำขอสิทธิบัตรเกี่ยวกับผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมของการประดิษฐ์นั้น