“สติ” ในคัมภีร์ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค: ศึกษาเฉพาะโครงสร้างและกระบวนธรรม

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาโครงสร้างและกระบวนธรรมของสติในคัมภีร์ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เป็นการวิจัยเอกสาร เก็บรวบรวมข้อมูลจากพระไตรปิฎกเล่มที่ 9 ชื่อทีฆนิกาย สีลขันธวรรค คำที่ใช้สืบค้น คือ “สติ” สืบค้นจาก “พระไตรปิฎก ประมวลคัมภีร์ และแหล่งค้นพุทธศาสน์ฉบับคอมพิวเตอร์” วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติพรรณนา คือ ค่าเฉลี่ย และร้อยละ และข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาเชิงอุปนัย

ผลการวิจัยพบว่า สติ ปรากฏในคัมภีร์ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค จำนวน 108 ครั้ง โครงสร้าง 13 สำนวน ได้แก่ 1) ดำรงสติไว้เฉพาะหน้า 2) ประกอบด้วยสติสัมปชัญญะ 3) ประกอบด้วยสติสัมปชัญญะ เป็นผู้สันโดษ 4) โน้มน้อมจิตไปเพื่อปุพเพนิวาสานุสสติญาณ 5) มีสติ มีสัมปชัญญะ เสวยสุขด้วยนามกาย 6) มีสติ อยู่เป็นสุข 7) มีสติปรารภเฉพาะพระผู้มีพระภาค 8) มีสติสัมปชัญญะ ย่อมชำระจิตให้บริสุทธิ์ 9) มีอุเบกขาเป็นเหตุให้สติบริสุทธิ์ 10) สติไม่หลงลืม 11) สติสัมปชัญญะ และความอยู่สบายจักมี 12) ประกอบด้วยสติสัมปชัญญะ และสันโดษอันเป็นอริยะ 13) สติหลงลืม และ กระบวนธรรม 2 ชุดซึ่งเป็นการค้นพบเชิงอุปนัยที่สำคัญ ได้แก่ 1) สติแบบบริสุทธิ์เกิดในจตุตถฌานที่จิตเป็นอุเบกขา 2) สติแบบประยุกต์ต้องใช้คู่กับสัมปชัญญะในทุกการกระทำ